Aanleiding
Waterdunen is ontstaan door een samenloop van omstandigheden. West-Zeeuws-Vlaanderen had te maken met een aantal problemen, zoals vergrijzing en teruglopende werkgelegenheid. Ook moest de waterkering worden versterkt, zodat deze bestand is tegen een superstorm. Bovendien staat de unieke getijdenatuur in Westerschelde onder druk en zijn er internationaal afspraken gemaakt om deze te herstellen. Deze drie factoren hebben de komst van Waterdunen mogelijk gemaakt.
Economische impuls
Een van de belangrijke doelen van Waterdunen is bijdragen aan een sterkere economie in West-Zeeuws-Vlaanderen. De regio kreeg eind jaren negentig te maken met enkele sociaaleconomische problemen. Onder meer door vergrijzing en minder werk in de landbouw, visserij en de financiële sector, nam de leefbaarheid van het gebied af. Het gebiedsplan Natuurlijk Vitaal moest het gebied weer perspectief geven, door het stimuleren van de economie en verbeteren van de natuur, het landschap, de cultuurhistorie en de leef- en recreatieomgeving. Waterdunen is er zowel voor recreanten als voor natuurkenners en vogelaars en trekt het hele jaar bezoekers naar West-Zeeuws-Vlaanderen. Daarmee geeft Waterdunen een impuls aan bewoners, instellingen en ondernemers in de regio.
Kustversterking Zwakke Schakels
Waterdunen is onderdeel van de Zwakke Schakels West-Zeeuws-Vlaanderen. Dit betekent dat de kustverdediging hier niet sterk genoeg was om een superstorm te weerstaan, die eens in de 4000 jaar kan voorkomen. De Zwakke Schakel West-Zeeuws-Vlaanderen liep van Breskens tot en met Cadzand-Bad. Waterdunen vervult de dubbele doelstelling van Zwakke Schakels: kustversterking én meer ruimtelijke kwaliteit. De bestaande dijk bij 't Killetje is verhoogd en heeft een nieuw duin gekregen aan de landzijde: het klimaatduin. Dit duin is grotendeels aangelegd met grond die vrijkwam uit de graafwerkzaamheden in Waterdunen. Het fundament is later afgedekt met een laag zand uit de Noordzee.
Getijdenatuur en kustvogels
De getijdenatuur die de Westerschelde zo uniek maakt, dreigt te verdwijnen. De schorren en slikken worden steeds kleiner en daarmee verdwijnt ook de bijzondere vogel- en plantenrijkdom in dit gebied. Met de ontwikkeling van Waterdunen is achter de zeedijk, met behulp van een doorlaatmiddel, een gedempt getijdengebied aangelegd. Deze oplossing is geïnspireerd door het recreatienatuurgebied Marquenterre in Noord-Frankrijk. Waterdunen is met haar slikken, schorren, platen en ondiep water een belangrijk tankstation voor vogels en een kraamkamer voor vis. Daarmee draagt Waterdunen bij aan de doelstelling voor natuurherstel in de Westerschelde, dat de provincie Zeeland uitvoert op verzoek van het Rijk. Waterdunen levert een belangrijk deel van de getijdenatuur die meetelt in het Natuurpakket Westerschelde.
Samenkomst van partijen en doelen
De verschillende partners die samenwerken in Waterdunen hadden allemaal hun eigen doelen die ze graag wilden realiseren. De toenmalige eigenaar van camping Napoleon Hoeve (inmiddels onderdeel van Molecaten) werd eind jaren zeventig al geconfronteerd met kustversterkingsplannen. De recreatieondernemer zocht een mogelijkheid om met de volgende kustversterking de kwaliteit van zijn camping te verbeteren. Stichting Het Zeeuwse Landschap was op zoek naar een gebied om op grote schaal zilte natuur te ontwikkelen, in het bijzonder voor kustbroedvogels. De provincie Zeeland zag mogelijkheden in de combinatie van de ruimtelijke en kustversterkingsopgave en de opgave uit het Natuurpakket Westerschelde. De gemeente Sluis wilde met de ontwikkeling van Waterdunen de infrastructuur in het gebied aanpakken en voldoende parkeergelegenheid aanleggen langs de kust. Waterschap Scheldestromen was verantwoordelijk voor de kustversterking bij West-Zeeuws-Vlaanderen. De provincie Zeeland heeft de verschillende partijen bij elkaar gebracht en gaf opdracht voor werkzaamheden die buiten de kustversterking vielen, zoals inrichting van de natuur en ontwikkeling van de recreatie.
Parc du Marquenterre
Het recreatienatuurgebied Marquenterre in Noord-Frankrijk, aan de monding van de Somme, is een inspiratiebron voor Waterdunen.
