Podcast PFAS november 2022

Ilona Vette: Welkom bij deze podcast van de provincie Zeeland over PFAS. Mijn naam is Ilona Vette en naast mij aan tafel zitten gedeputeerde van Zeeland Dick van der Velde en PFAS-coördinator voor Zeeland Maarten de Hoog. Welkom.

Per- en polifluorakylstoffen, ja ik heb er even op geoefend, dat is waar we het over hebben kortweg PFAS. Het houdt de gemoederen in Zeeland en Vlaanderen al ruim een jaar flink bezig. We luisteren even naar een geluidsfragment van de uitzending die Zembla hierover onlangs maakte met onder andere professor Jacob de Boer.

Geluidsfragment Zembla: De Europese norm voor PFAS is 2 jaar geleden door de autoriteit voor voedselveiligheid de EFSA extreem aangescherpt omdat na onderzoek bleek dat al bij zeer lage doseringen gezondheidseffecten kunnen optreden.

Jacob de Boer: Dus zodra je wat van die stof -en dan gaat het echt om minder dan microgrammetjes- als je dat in je bloed krijgt dan gaat je immuunsysteem minder goed werken. Dat wil zeggen: je kan eerder ziek worden en je wordt minder gevoelig voor vaccinaties en dat heeft nu bepaald dat wij al op een heel laag niveau moeten zeggen ho stop dit kan de mens eigenlijk niet meer hebben.

Ilona Vette: Ja duidelijk dus dat er echt iets moet gebeuren aan de uitstoot van PFAS en gelukkig gebeurt er ook veel. Zo zijn sinds dit voorjaar twee PFAS-coördinatoren aangesteld. Eén vanuit Den Haag en één vanuit Zeeland. Maarten, jij bent coördinator voor Zeeland. Als voormalig directeur van de DCMR, de Milieudienst van Rijnmond, heb jij de nodige ervaring opgedaan met PFAS zoals bij Chemours in Dordrecht. Moest je lang nadenken toen je werd gevraagd om PFAS-coördinator te worden?

Maarten de Hoog: Nee ik wist eigenlijk vrij snel dat ik dat wilde, het past bij mijn ambitie. Ik ben 2 jaar geleden met vervoegd pensioen gegaan en wilde de laatste jaren van mijn werkzame leven besteden aan inhoudelijk advieswerk over maatschappelijk relevante vraagstukken. Ja en PFAS is echt iets wat ons zorgen moet baren en waar ik me ook persoonlijk zorgen over maak. Het gaat over de gezondheid, gaat over natuur en milieu daar heb ik me natuurlijk bij Rijnmond ook veel voor ingezet. Ja en ik breng natuurlijk mijn kennis en ervaring mee met de aanpak van Chemours. Een aantal jaren geleden in het nieuws vanwege de GenX problematiek.

Ilona Vette: Dat is eigenlijk een beetje vergelijkbaar met PFAS qua ernst van de stoffen?

Maarten de Hoog: Het is een bedrijf dat PFAS maakt dus ik denk dat Chemours en 3M vergelijkbaar zijn qua chemische bedrijven. En we hebben daar sterk ingezet op vermindering en de handhaving. Nou dat is goed gelukt vind ik. We hebben daar enorme aangescherpte vergunningen onder de vlag van de Provincie Zuid-Holland. Wat je ook merkt is dat dit soort processen helaas heel veel tijd kosten. Volgens mij lopen de laatste rechtszaken nog maar de lozingen daar zijn inmiddels fors teruggebracht en dat moeten we natuurlijk ook voor Zeeland zien te bereiken.

Ilona Vette: Ja hoe staat het daarmee, want er is inmiddels een voortgangsrapportage met daarin de stand van zaken?

Maarten de Hoog: Ja we zijn inmiddels ruim een half jaar onderweg met het plan van aanpak. Ik doe dat samen met Liz van Duijn, de coördinator vanuit de Rijksoverheid. We hebben een plan gemaakt dat uit vier sporen bestaat.  Dat is dynamisch dus we passen dat iedere keer weer aan aan de problematiek van vandaag. Spoor één is Europees en het meest effectief natuurlijk als we productie en gebruik van PFAS stopzetten. Alleen dat kan Nederland niet in zijn eentje dat moet minimaal op Europese schaal. Er loopt een traject om de PFAS-productie en gebruik te verbieden, dat zal op zijn vroegst per 1 januari 2025 kunnen. Daar wordt door met name Ministerie en natuurlijk de Rijksoverheid aan getrokken om te zorgen dat die datum gehaald wordt. Waarbij we ook nog kijken dat niet alle PFAS zullen verboden worden; een aantal PFAS hebben we in onze economie nog nodig. Dat zijn de essentiële toepassingen en ik denk dat komend jaar de discussie vooral zal gaan over wat zijn de essentiële toepassingen en wat niet? En vanuit Nederland en vanuit Zeeland natuurlijk, proberen we die essentiële toepassingen zo klein mogelijk te houden.

Ilona Vette: En wat is dan een essentiële toepassing?

Maarten de Hoog: Ja een essentiële toepassing dan kun je bijvoorbeeld aan denken PFAS dat wordt gebruikt als smeermiddelen voor windmolens op zee. Daar zijn geen goede vervangers voor en dat is natuurlijk een moeilijke afweging om te zeggen: ja willen we de windmolens op zee laten draaien of willen we geen PFAS meer en dat zijn de vragen die we moeten beantwoorden. Aan de andere kant PFAS als anti-aanbak laag in koekenpannen; ja dat hoeft natuurlijk niet, dat kan ook op een andere manier dus daar kunnen we gelijk mee stoppen denk ik.

Ilona Vette: Ja, oké.

Maarten de Hoog: En dan het nationale spoor, dat zet in op de aanpak van bronnen in Nederland en natuurlijk ook de bonnen in Vlaanderen kijken we naar. Kijk vanuit Nederland zijn we nu bezig om te inventariseren waar de lozingen plaatsvinden, bij welke bedrijven en waterzuiveringen en daar willen we zoveel en zo strak mogelijk de vergunning Toestemming van een bestuursorgaan om een bepaalde handeling te verrichten of activiteit uit te voeren. aanscherpen. We kijken daarbij ook naar Vlaanderen natuurlijk. Vlaanderen is al hard op weg met dat aanscherpen van vergunningen maar is ook nog een hoop te doen.

Ilona Vette: Ja want blijkbaar is er in Nederland ook nog wel het nodige huiswerk te doen, daar gaan we het zo meteen ook over hebben.

Maarten de Hoog: Ja daar gaan we het zo over hebben. En dan het derde spoor is onderzoek en monitoring. Daar hebben we tot nu toe de meeste aandacht aan besteed. Waar komen de PFAS voor, hoeveel zit er in vis, hoeveel zit er in zeegroenten en kunnen we veilig zwemmen in de Westerschelde? Ik ben blij dat we op die vragen inmiddels een behoorlijk goed antwoord hebben. Daar is het eerste half jaar heel veel tijd in gaan zitten. Dat Nationale spoor moet wat mij betreft niet de focus op aanpak van de bronnen eh en monitoring van waterkwaliteit is natuurlijk gewoon belangrijk. Rijkswaterstaat meet periodiek de gehalten PFAS in de Westerschelde en ander water en ik ben blij dat we zover zijn dat we binnenkort ook een dashboard op de website van de Provincie kunnen publiceren zodat iedereen gewoon zelf kan zien, kan aanklikken hoeveel PFAS zat er de afgelopen tijd hier en hier in het water.

Ilona Vette: Ja mooie ontwikkelingen dus. Dick, jij bent als gedeputeerde belast met het onderwerp PFAS. Je hebt gisteren ook nog gesproken hierover met minister Harbers en staatssecretaris Heijnen. Waar hebben jullie het dan over?

Dick van der Velde: Laat ik beginnen met te zeggen dat ik hartstikke blij ben dat we die connecties zo hebben met het Rijk. Daar hebben we natuurlijk een jaar geleden op ingezet om dat voor elkaar te krijgen: de betrokkenheid van beide bewindspersonen die hebben we. En hebben met elkaar afgesproken bij het aanstellen van de twee coördinatoren dat we met enige regelmaat de koppen bij mekaar zouden steken om die voortgangsrapportages te bespreken. Maar ook als er zaken opdoen die van urgent belang zijn in dit dossier om op te pakken. Enerzijds hebben we het natuurlijk over de voortgangsrapportage en wat moet er allemaal nog gebeuren en tegelijkertijd houden we elkaar natuurlijk ook gewoon op de hoogte van wat gebeurt er aan Rijkszijde: wat zijn daar de ontwikkelingen en wat zijn de ontwikkelingen bij ons op dit gebied? In de wetenschap dat hoe vervelend ook en hoe ongeduldig wij ook allemaal zijn om nou ja aan de ploeg te staan om ervoor te zorgen dat er geen PFAS meer in de Westerschelde  zit maar dat we ook gewoon in alle realiteit weten dat dat morgen niet niet verdwijnt en dat we hier nog met elkaar behoorlijke stappen te zetten hebben. En dan is het toch wel van belang dat je die connectie met dat Rijk en de betrokkenheid van het Rijk hebt dus daar ben ik heel blij mee en tegelijkertijd bespreken we de voortgang.

Ilona Vette: En dan is het ook goed om elkaar even in de ogen te kunnen kijken denk ik?

Dick van der Velde: Precies.

Ilona Vette: Je hebt eerder ook al eens gezegd dat de provincie eigenlijk niks te zeggen heeft over de hele PFAS problematiek maar dat Zeeland eigenlijk vooral het slachtoffer is in deze kwestie. Hoe zit het dan precies met rol van de Provincie en de partijen die wel iets kunnen doen?

Dick van der Velde: Nou het is inderdaad waar, ik zeg met enige regelmaat niet niets te vertellen dat is ook niet helemaal waar we hebben wel wat te vertellen maar we hebben beduidend een ondergeschikte rol aan de andere overheden. Kijk als we kijken naar Rijkswaterstaat die is bevoegd gezag Het bestuursorgaan dat is aangewezen om in bepaalde zaken te besluiten. Zie ook bij bestuursorgaan over het rijkswater en de Westerschelde dus die staan vooral aan de lat over van alles en nog wat als het gaat over de waterkwaliteit. Als het gaat over lozingen, van directe lozingen van bedrijven is het ook Rijkswaterstaat die daar die daar over gaat. Over indirecte lozingen, daar gaan wij over. Tegelijkertijd hebben ook waterschappen die met waterzuiveringsinstallaties in de weer zijn en die over hun waterzuivering gaan. En we hebben waterzuiveringsinstallaties ook van andere provincies op ons gebied die daar ook een rol in spelen. Dan hebben we natuurlijk nog de connectie met Vlaanderen want Vlaanderen gaat over de uitstoot en als het gaat over gezondheidseffecten dan gaat onze eigen uitvoeringsorganisatie het RIVM erover en misschien ook wel een beetje de GGD en dat maakt de zaken vreselijk complex. Al die instanties die hierbij betrokken zijn en wij zijn natuurlijk een beetje de spreekbuis van de Zeeuwen die die zeggen: wij maken ons zorgen. Dat komt via de gemeente maar komt ook vooral direct bij ons terecht en dan gaat het over zwemwater, over de voedselveiligheid, over de toekomst van de Westerschelde; jongens wat zijn we met z'n allen nou eigenlijk aan het doen? Dat zijn vooral de zorgen die wij eigenlijk vertolken richting alle andere organisaties die hierbij betrokken zijn.

Ilona Vette: Ja maar je zegt spreekbuis maar ben je eigenlijk niet een soort roepende in de woestijn soms?

Dick van der Velde: Nee ik ben geen roepende in de woestijn, ik ben de roepende  in de Westerschelde die zich zorgen maakt over de kwaliteit van het water en over wat of we nou zo meteen -we hebben het straks nog even over vis- dat is natuurlijk gewoon een belangrijk ding: kunnen wij nog vis eten uit de Westerschelde. Weten dat het vandaag lastig is maar hoe zit het morgen?

Ilona Vette: Maarten, jij en collega coördinator Liz van Duijn zijn al een tijdje aan de gang, dat kunnen we ook lezen in de voortgangsrapportage die deze week verschijnt. Maar er zijn ongetwijfeld zaken die wat moeizamer gaan. Waar maak jij je nu het meeste zorgen over?

Maarten de Hoog: Ja ehm over een aantal zaken. Ik denk om te zeggen wat gaat er wel goed. Ik denk dat de samenwerking goed is tussen alle partijen; tussen Rijk en Zeeland en Vlaanderen. Ik ben blij dat we nu zien waar PFAS voorkomt en als je die gehaltes ziet en je ziet de diagrammen dan steekt de Westerschelden er echt met kop en schouders boven de rest en Nederland uit. Dat is niet iets om trots op te zijn dus de gehaltes zijn hier echt bijzonder hoog. Ja dan denk je hoe gaan we dat terugbrengen? Daar maak ik me  wel zorgen over. Want er zit natuurlijk een technische kant aan. Welke technieken hebben we, welke technieken kunnen we inzetten om bijvoorbeeld enorme stromen water van afvalwaterzuivering te reinigen?  Is dat wel te doen, zijn die technieken er? En verplaatsen met die technieken niet het probleem dan van het water naar bijvoorbeeld het afval want ja als je het schoonmaakt ontstaat er weer afval wat ook weer verbrand moet worden waar dan ook de PFAS mogelijk ook weer in het milieu komt. Ik maak me ook zorgen over juridische trajecten. PFAS hebben we nog niet zo lang geleden op het netvlies en de regelgeving loopt eigenlijk nog een beetje achter. Het RIVM heeft hele strenge advieswaarden gepubliceerd voor oppervlaktewater. Als we die moeten gaan halen dan is de Westerschelde echt schoon maar voordat die waarden in de vergunningen zijn opgenomen zijn we nog weer een hele poos verder. En ja het is natuurlijk een vergunning die kennen proceduretijd en dat duurt wel snel een jaar voordat je van een idee wat je hebt van de aanscherping die je voor ogen hebt, dat dat ook daadwerkelijk geëffectueerd is. Ja en dan hebben we ook te maken en natuurlijk met de structuur van onze milieu regelgeving; we kunnen niet zomaar een norm opleggen. Het moet technisch en economisch haalbaar zijn daar zijn criteria voor. Dus ook daar kunnen bedrijven weer terecht van zeggen: ja deze maatregel die je voorstelt die kan niet, dat past niet in onze wetgeving. Dus daar maak ik me zorgen over dat we niet in een heel stroperig traject komen en uiteindelijk nog jaren bezig zijn om de vergunningen aan te scherpen en dan nog jaren nodig hebben om maatregels te implementeren en het veel te lang duurt voor de Westerschelde schoon is.

Ilona Vette: Dat klinkt nog allemaal niet zo rooskleurig. En tegelijkertijd zien we dat in Vlaanderen wel al een hoop vergunningen zijn aangepast. Waarom gaat het in Vlaanderen wel zo snel Dick?

Dick van der Velde: Ik denk dat in Vlaanderen er een hele andere structuur is voor wat betreft de bevoegd Door de wet het recht hebben om over iets te besluiten. gezagen en de bevoegdheden die overleden hebben. Maar tegelijkertijd denk ik dat het ook goed is en ik sluit helemaal bij Maarten om aan onze kant hier ook gewoon druk op te houden. We hebben morgen niet laat ik maar zeggen de wijze waarop wij in bestuurlijke zin met elkaar omgaan veranderd. Maar we kunnen natuurlijk wel proberen om bij alle partijen goed tussen de oren te krijgen dit het belangrijk is en de urgentie daarvan aan te geven en dat geeft mij wel wat hoop als ik, zoals ik net zei, zie dat het Rijk hier ook gewoon echt serieus met ons daar stappen in wil zetten. En -we gaan het er zo meteen ook over hebben- we hebben ook met Brabant deze week gesproken en ook daar zien we dat urgentiebesef aan het aan het groeien is op dit onderwerp dus ik ben niet pessimistisch maar ik deel wel een beetje de zorg van Maarten.

Maarten de Hoog: Als ik nog mag aanvullen waar ik denk waar we ook goed naar moeten kijken is de eigen verantwoordelijkheid van de industrie. Want we kunnen natuurlijk veel vergunningen aanpassen vanuit de overheid maar ook het bedrijfsleven heeft natuurlijk een eigen verantwoordelijkheid. En ik vind ook dat we bedrijven moeten aanspreken op het nemen van eigen initiatief om het gebruik en productie van PFAS terug te brengen en de lozingen terug te dringen. Ik denk dat daar ook nog een wereld te winnen is.

Ilona Vette: Nou bij deze misschien een oproep aan alle bedrijven die dit horen die de nodige PFAS uitstoten, komt vooral ook zelf in actie want dat is altijd een goed idee. Dick, je gaf net al even aan; er zijn ook gesprekken met Noord-Brabant maar deze week heeft de provincie Zeeland zelfs een brief gestuurd naar Noord-Brabant. Hoe zit dat?

Dick van der Velde: Nou wij hebben we hebben al wat langer contact met Brabant voor wat betreft een tweetal lozingen die daar plaatsvinden. Eén komt vanuit Moerdijk en het andere komt vanuit Bergen op Zoom en dat is een behoorlijke last die via de RWZI de Weseterschelde in komt. En dan gaat het over kun je nou met die bedrijven afspraken maken over het minder lozen en daar hebben we het gesprek over met elkaar. Hoe kunnen we dat het beste doen? Tegelijkertijd zien we -en Maarten heeft het ook al aangegeven zonet- zien we dat er in juridische zin dat daar best een uitdaging is. En daar hebben we ook gisteren met het Rijk over gesproken. Hoe kunnen we dat het beste doen? Dus gedrieën trekken we op in dit dossier om ervoor te zorgen dat ook aan die kant die lozingen minder wordt. We hebben dat per brief gedaan met de reden dat we ook al eerder een brief aan de Tweede Kamer hebben gestuurd voor het PFAS debat wat in december gaat plaatsvinden hoe wij aankijken tegen deze problematiek. En de brief aan Brabant wat eigenlijk die problematiek bevestigd helpt ook de Tweede Kamer om heel concreet te zien wat er nou aan de hand is. Dat is de reden waarom we die brief geschreven hebben. Openbaar en transparantie, maar tegelijkertijd ook aan de volksvertegenwoordiging in Den Haag om te laten zien: kijk dit is waar we in het veld mee te dealen hebben.

Ilona Vette: Dus geen standje aan Noord-Brabant?

Dick van der Velde: Nee standjes geven van overheden heen en weer heeft over het algemeen weinig zin. We weten ook dat we als het gaat over België dat is natuurlijk ook wel eens in het verleden gezegd moeten we niet moeten we niet wat steviger zijn. Ik ben in de in de echt in de heilige veronderstelling dat samenwerken eerder tot resultaat zal leiden dan mekaar vliegen af gaan zitten vangen en ruzie maken over of wie er nou waarvoor verantwoordelijk is. Ik kan me namelijk niet voorstellen -en dat geldt voor bedrijven, dat geldt voor collega overleden, dat geldt ook voor consumenten- dat als we met z'n allen gewoon nadenken over dit en iedereen zijn eigen verantwoordelijkheid neemt dat is de beste weg om tot oplossingen te komen.

Ilona Vette: Ja want richting consumenten doe jij altijd een oproep, misschien kun je die nog een keertje herhalen?

Dick van der Velde: Ik neem iedere gelegenheid te baat om zeggen: mensen die gele papiertjes die op je bureau blijven plakken, de anti-aanbak lagen in de pannen, de mascara, de spray voor je schoenen, de regenkleding, de pizzadozen, kortom ik kan nog een kwartier dit soort producten opnoemen: denk na met wat je gebruikt.

Ilona Vette: We hebben het vooral over hoe we allemaal bezig zijn om eigenlijk die kraan dicht te draaien, dat is eigenlijk het belangrijkste doel van PFAS: stoppen dat er nog meer PFAS bij komt. Ondertussen zien we ook in het laatste monitoringsrapport dat er nog steeds hoge waardes zijn. Dat is ook wel aangegeven, je kunt niet zomaar in één keer de kraan dichtdraaien dat zal gewoon heel lang duren voordat je daar echt significante verschillen kunt zien. Maar ondertussen zitten we er wel mee, met een hoop PFAS vast in ons water. Wat betekent dat nu eigenlijk voor mensen die vis willen eten of zwemmen in de Westerschelde Dick?

Dick van der Velde: Nou we hebben daar natuurlijk al de nodig onderzoeken aan gewijd. Maarten heeft ere net ook al iets over gezegd als het gaat over het vis en schaal- en schelpdieren en zeegroente nou daar laat ons website heel duidelijk zien wat nou wel verstandig is en niet verstandig is. Voor de vis weten we gewoon ja eigenlijk kun je beter geen vis eten uit de Westerschelde. En hoe weet ik nou dat hij dat hij in de Westerschelde gevangen is? We hebben in ieder geval tegen de hobbyvissers gezegd jongens beter niet doen en zeker die zelfgevangen vis niet eten en richting de commerciële vissers zijn er trajecten lopende om in ieder geval daar de kwaliteit van de vis te monitoren volgen/bekijken/in de gaten houden/bestuderen en voordat ze in de winkel komen of als ze inmiddels bij de veiling terechtkomen om daar normen aan te stellen wat of er wel en wat of er niet kan. Wij vinden dat -en dat hebben we ook richting het Rijk wel eens aangegeven- wij vinden dat een lastige om tegen de hobbyvissers te zeggen eet geen zelf gevangen vis terwijl de commerciële visser nou ja daar lopen we nog steeds het risico dat die vis in de winkel terecht komt de. De commerciële visser zegt ook in hun eigen organisaties: misschien moeten we daar niet meer vissen en we weten dat voor hun commerciële consequentie geeft en die vind ik lastig. Ik heb al een keer samen met collega De Bat gesproken met de vissers en het is hartstikke duidelijk dat -naast alle andere uitdagingen die die zij hebben voor wat betreft het uitoefenen van  hun beroep Verzoek om een oordeel van de rechter over een besluit. - dat hier weer iets extra's bij komt en dat is zuur.

Ilona Vette: Het is denk ik ook voor veel mensen die recreëren of in de omgeving van de Westerschelde wonen, er zijn nog steeds meer mensen die zich ook zorgen maken om hun eigen gezondheid van: wat betekent het voor mij? Heb ik ook veel PFAS in mijn bloed? Er is ook veel vraag geweest om een gezondheidsonderzoek te gaan doen hier in de regio bij de gemeente langs de Westerschelde en het RIVM is daar ook mee bezig om het landelijk gezondheidsonderzoek te doen begreep ik. Maarten, wat is de stand daarvan?

Maarten de Hoog: Ja drie ministeries hebben dat onderzoek gestart en RIVM opdracht gegeven om een landelijk bloedonderzoek uit te voeren. En het doel van het onderzoek is na te gaan wat zijn nou de PFAS gehalten in mensen, in ons eigen lichaam en kunnen we nagaan waar die PFAS dan vandaan komt? Dat noemen we de blootstellingsroutes: hoe krijg je het, van het water, krijg je het van make-up, krijg je het uit voedsel.

Ilona Vette: Dat is wel heel ingewikkeld als je dan zou moeten uitzoeken?

Maarten de Hoog: Ja het is een heel groot onderzoek dat landelijk is, dat we regionale verschillen kunnen zien. Het zal ook een aantal jaren duren voordat het afgerond is dus het wordt ook meerdere keren gemeten. We hebben wel afgesproken dat er specifieke aandacht is voor de situatie in Zeeland omdat natuurlijk de concentratie zijn in de Westerschelde ja de hoogte van Nederland zijn. Dat wordt de komende tijd voorbereid dus er zullen gesprekken plaatsvinden we ook veel partijen bij betrokken zullen zijn en dan zal ergens volgend jaar zullen de eerste metingen gaan plaatsvinden. Het is natuurlijk wel lastig als je die vragen stelt van ja ik wil toch weten hoeveel PFAS er in mijn bloed zit. Dat kun je laten onderzoeken. Dat kun je ook zelf laten meten alleen de vraag is wat doe je met de uitkomst van dat onderzoek?

Ilona Vette: Je krijgt het nooit meer uit je lichaam en je weet niet waar het vandaan komt, je kunt er eigenlijk niet zoveel mee.

Maarten de Hoog: Ja nou ja sommige mensen vinden het fijn om dat te weten dat snap ik ook wel dat mensen dat willen weten. Maar je weet niet goed waar het vandaan komt dus de vraag is wat de  waarde van zo’n individueel onderzoek en dan is zo'n onderzoek over grote groepen mensen is denk ik zinvoller om daar conclusies uit te kunnen trekken hoe we de belangrijkste blootstellingsroutes ook zo snel mogelijk kunnen verkleinen.

Ilona Vette: We hebben nu natuurlijk vooral over de Westerschelde, dat is wel echt een brandhaard zou je kunnen zeggen als het gaat om PFAS, maar het Kanaal Gent-Terneuzen moeten we ook niet buiten beschouwing laten denk ik want daar zijn de waardes ook flink. Wat weten we daarvan?

Maarten de Hoog: Daar is recent door Rijkswaterstaat een bronnenonderzoek gepubliceerd. Dat bronnenonderzoek laat zien dat de meeste PFAS in het Kanaal komt bij de grens ons land binnen. Er zit natuurlijk behoorlijk wat industrie in het stuk van de grens tot aan Gent en ook verder in het in het binnenland nog. Daar weten inmiddels behoorlijk wat van. We zeggen wel: het onderzoek is een eerste stap en we zullen de komende tijd verder met het ministerie en Rijkswaterstaat en Vlaanderen en Wallonië uitzoeken waar nou precies de bonnen vandaan komen. Wat staat er in de vergunning wat is toegestaan en wat kunnen we daar nog aanscherpen. Dus dat zeg maar naast de bronnen in de Antwerpse haven gaan we ook kijken naar de bronnen in het industriegebied tussen Gent en Terneuzen en dan zullen natuurlijk altijd goed kijken wat zijn de Nederlandse bonnen, want ondanks dat het Vlaamse deel nu nog het grootste is moeten we natuurlijk zelf ook een soort van verantwoordelijkheid nemen en ook de Nederlandse bronnen op zijn minst op dezelfde manier aan te pakken als Vlaanderen dat doet.

Ilona Vette: hoe schat jij in Dick, hoe zoiets zal gaan om die Nederlandse begonnen aan te pakken? Want we hebben net al van Maarten gehoord dat het moeilijk is om vergunningen aan te passen, dat zoiets jarenlang kan duren.

Dick van der Velde: Ja met die uitdaging zitten we en ik heb al gezegd dat ik op dit dossier redelijk ongeduldig ben en die ongeduld blijft maar die helpt ook om waar of het mogelijk is de versnelling aan te brengen. Tegelijkertijd denk ik -en die vergeten we nog wel eens- dat als je het hebt over de kraan dicht draaien en vergunningen aanpassen en zorgen dat de lozingen minder worden, en daar hebben we ook al even over gesproken, over het Europees verbod op de niet essentiële PFAS. Daar hebben we het Rijk natuurlijk nog steeds voor nodig. Als we nu zien, het is nu 2022 bijna 2023: ik verwacht dat we het hele jaar 2023 nog wel nodig zullen hebben om lozingsvergunningen terug te draaien maar ik maak mezelf geen illusies door te denken dat ik morgen echt de kraan helemaal potje dicht heb zitten. En dan helpt natuurlijk Europa wel als ze een besluit Beslissing van de overheid. nemen over het verbod op niet essentiële PFAS. Het zijn de twee sporen die we die we moeten nemen: enerzijds internationaal gesprek met België over de vergunningen en gesprek met Europa over terugbrengen van de noodzaak van PFAS in dit verhaal en tegelijkertijd aan onze kant ook gewoon kijken wat we kunnen doen in die vergunningen. En dat het traject juridisch lastig is ontslaat ons niet van de verplichting om het gewoon aan te pakken en daar waar of het moet schromen wij ook niet om de juridische weg te bewandelen om ervoor te zorgen dat het echt minder wordt.

Ilona Vette: Tot slot Maarten: wanneer is jouw werk klaar?

Maarten de Hoog: Mijn werk vooral de coördinatie en als ze alles op de rit hebben en alles loopt dan is mijn werk klaar. En de mensen die dit werk doen die zitten bij de provincie, bij Rijkswaterstaat, bij de RUD, bij de omgevingsdienst, het Waterschap dus die zullen echt nog wel een aantal jaren bezig zijn. Mijn werk is denk ik klaar als we meer zekerheid hebben dat de PFAS gehaltes gaan dalen. Ik ben ook heel benieuwd naar het dashboard waar we nu aan werken dat we periodiek kunnen zien gaat het daadwerkelijk naar beneden in de Westerschelde en als een daling te zien is dan ben ik in ieder geval tevreden. Maar die daling zal nog wel een poosje moeten aanhouden. We hebben afgesproken gisteren ook met de minister van staatssecretaris en de rijkscoördinator dat we in ieder geval nog een jaar doorgaan en dat van de zomer kijken of onze acties een toegevoegde waarde hebben en als dat heel goed gaat is dat misschien klaar, maar ik denk dat nog wel een jaartje nodig is om de vaart er in te houden.

Ilona Vette: Dank. Tot slot Dick; wanneer ben jij tevreden?

Dick van der Velde: Als we een schone Schelde hebben.

Ilona Vette: Dus, dan praten we nog wel over een aantal jaar.

Dick van der Velde: Ja dus ik ben nog niet klaar. Ja we kunnen daar een heel lang gesprek over hebben maar daar gaat het natuurlijk gewoon om. En dit hele gesprek laat zien dat het morgen niet gebeurd is maar dat de energie er wel op zit.

Ilona Vette: tot slot, mocht u als luisteraar nog meer willen weten over dit onderwerp of op de hoogte willen blijven van de ontwikkelingen, op www.zeeland.nl/pfas kunt u de meeste recente informatie vinden. Er is ook een webinar terug te luisteren waarin alle betrokken partijen die we hier ook hebben genoemd aan het woord komen. Maarten en Dick, dank voor jullie uitleg.