Cultureel erfgoed

Erfgoedwet

Vanaf 1 juli 2016 is er één integrale wet, de Erfgoedwet, die betrekking heeft op onze museale objecten, musea, monumenten en archeologie. Samen met de nieuwe Omgevingswet (die naar verwachting in 2022 in werking treedt) kan hierdoor ons cultureel erfgoed integraal worden beschermd.

De Erfgoedwet bundelt bestaande wet- en regelgeving voor behoud en beheer van het cultureel erfgoed in Nederland. Het uitgangspunt is dat de beschermingsniveaus zoals die in de huidige wetten en regelingen gelden ten minste worden gehandhaafd. Daarnaast zijn aan de Erfgoedwet nieuwe bepalingen toegevoegd, onder andere over een duidelijkere omschrijving van de plicht tot het onderhouden van een monument en regels voor het afstoten van collecties.

Aardkunde

Aardkunde gaat over hoe de bodem en de daarin aanwezige aardlagen en andere bodemkundige fenomenen gevormd zijn. Deze aardkundige waarden vormen de basis voor het Zeeuwse landschap zoals het nu zichtbaar is. De Provincie Zeeland heeft in totaal 26 Aardkundige waarden als ‘monumenten’ aangewezen. Dit zijn gebieden waar de natuurlijke processen nog steeds actief zijn of gebieden waar de ontstaansgeschiedenis van het land (nog altijd) in het landschap zichtbaar is. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het duingebied op de Kop van schouwen, kreekruggen en poelgronden op Walcheren.

Informatie over aardkundig waardevolle gebieden is in kaart gebracht. Via de digitale kaart 'Cultuurhistorie Zeeland', de pagina's over bodem en de brochure ‘Het ontstaan van Zeeland’ is die informatie te vinden.

Het provinciale beleid richt zich op:

• aardkundige waarden actief onder de aandacht van het publiek brengen
• beleidsmakers en bedrijven adviseren over hoe om te gaan met aardkundige waarden bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen
• gemeenten en eigenaren en beheerders stimuleren om rekening te houden met lokale aardkundig waardevolle gebieden bij het maken van plannen 

Archeologie

In Zeeland is een grote diversiteit aan archeologische vindplaatsen bewaard gebleven. Mede doordat de Zeeuwse bodem door de tijd heen uit lagen is opgebouwd blijken sporen van landgebruik en bewoning vaak afgedekt te zijn door jongere lagen en daarmee goed beschermd. De taak van de Provincie Zeeland is om de archeologische waarden zo veel als mogelijk ‘in situ’ (in de bodem) te behouden en waar dit niet mogelijk is ze te beschermen door ze ‘ex situ’ (uit de bodem) te bewaren in het Zeeuws Archeologisch Depot voor bodemvondsten in Middelburg.

In Zeeland zijn er een aantal archeologische Rijksmonumenten die door het Rijk zijn aangewezen en ook door het Rijk worden beschermd. Denk bijvoorbeeld aan de Vliedbergen (kunstmatige heuvels) uit de 13de eeuw in Aagtekerke en de resten van o.a. een Romeins Fort in Aardenburg. De omgang met de overige archeologische vindplaatsen is in de Erfgoedwet geregeld. Hierbij is het belangrijkste aspect het ‘in situ’ (in de bodem) houden van de vindplaatsen. In het kader van de voortgaande verdeling vanuit het Rijk ligt de dagelijkse uitvoering van het archeologiebeleid op gemeentelijk niveau.  Als provincie stimuleren we de gemeenten om het gemeentelijk archeologiebeleid uit te werken in archeologische verwachtingskaarten en archeologische beleidskaarten waarvan de eerste opgenomen is in de digitaal beschikbaar gestelde kaart 'Cultuurhistorie Zeeland'.

Archeologisch onderzoek

In Zeeland vindt er vaak archeologisch onderzoek plaats. Naast de wettelijke afspraken voor de uitvoering van Archeologisch onderzoek, volgens de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA) en de gemeentelijke beleidskaders, zijn door de Provincie Zeeland aanvullende richtlijnen opgesteld voor de uitvoering van archeologisch onderzoek. Hierin geven we meer aandacht voor de verschillende bodemlagen die er in Zeeland zijn. Ook stimuleert de Provincie Zeeland onderzoek naar bestaande kennislacunes. Via de Provinciale Archeologische Onderzoeksagenda Zeeland (POAZ) wordt subsidie beschikbaar gesteld om verdiepend onderzoek in Zeeland mogelijk te maken.

Voor ontgrondingen waar wij een vergunning voor moeten verlenen, en voor provinciale projecten is het verplicht om archeologisch onderzoek te laten doen als het gebied een bekende of te verwachten archeologische waarde heeft. Informatie over deze archeologische verwachting is te vinden op de gemeentelijke verwachtingenkaarten en in rapporten over uitgevoerde archeologische onderzoeken.

Zeeuws archeologisch depot

We hebben de wettelijke taak om een provinciaal archeologisch depot te beheren.  In het archeologisch depot liggen  tienduizenden bodemvondsten opgeslagen. Via archeodepot.nl, de nationale database voor bodemvondsten, wordt deze informatie digitaal beschikbaar gesteld voor de wetenschap. 

Archeologie & Publiek

Een belangrijke taak van de Provincie is om archeologische informatie digitaal beschikbaar te stellen en het publiek bij het onderwerp te betrekken. Dit doen wij door jaarlijkse deelname aan de Nationale Archeologie Dagen. We stimuleren ook instellingen en gemeenten om meer open te stellen voor publiek. Denk bijvoorbeeld aan tentoonstellingen of open dagen bij opgravingen te organiseren

Meer informatie via provinciaalarcheoloog@zeeland.nl.

Gebouwd erfgoed

Gebouwd erfgoed is een verzamelnaam voor monumentale gebouwen, stads- en dorpsgezichten,  en structuren of gebieden. We adviseren over het behoud en de bescherming. Zeeland heeft 3.750 rijksmonumenten (bron Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 2018). Het grootste deel bestaat uit woonhuizen (circa 2600). Daarnaast zijn er bijna 220 religieuze gebouwen, waaronder 113 kerkgebouwen. Het aantal agrarische gebouwen komt op 238, het aantal molens op 86.

Restauratie Rijksmonumenten

We hebben voor de restauratie van rijksmonumenten (niet-woonhuizen) een structureel budget van het Rijk dat aangevuld wordt met provinciale middelen. We betrekken de gemeenten bij de verdeling van dit budget. We geven subsidies voor restauratie als er sprake is van een goede (her)bestemming.

Herbestemming

In het kader van herbestemming willen wij ons de komende jaren inzetten om de monumenten uit de meest kwetsbare categorieën (religieus erfgoed, agrarisch erfgoed en industrieel erfgoed) een nieuwe functie te geven. Doordat een gebouw gebruikt wordt, geeft dat een garantie voor de instandhouding. Dit gebeurt in nauwe samenhang met andere beleidssectoren zoals toerisme, economie, ruimte, duurzaamheid en wonen.

We ondersteunen ook de Stoomtrein Goes-Borsele en een aantal opleidingen die de kennis over het restaureren en het ambacht van restaureren behouden zoals  de molenaarsopleiding en het Restauratie opleidingsproject.

In 2017 is in Zeeland gestart met de Erfgoedmonitor, toen is de eerste nulmeting uitgevoerd. Vervolgens wordt er jaarlijks de staat van onderhoud en de mate van leegstand en herbestemming van alle niet-woonhuis rijksmonumenten in kaart gebracht. Iedere vier jaar verschijnt een totaal  rapport over het aldus verkregen beeld van de niet-woonhuis rijksmonumenten en de ontwikkelingen die daarin zichtbaar zijn. Dit rapport – juni 2022 – kunt u hieronder vinden. 

Erfgoedmonitor Zeeland 2018-2021

Immaterieel erfgoed

Immaterieel erfgoed betekent: de verzameling van onder meer regionale tradities, verhalen, streektalen en klederdrachten. Nederland brengt het immaterieel erfgoed van het hele land in kaart. Provincies zorgen voor een provinciale inventarisatie van het immaterieel erfgoed én ze moeten dat erfgoed ook levend houden. De inventarisatie gebeurt in een digitaal kenniscentrum voor immaterieel erfgoed en volkscultuur. Erfgoed Zeeland ontwikkelt dit kenniscentrum. Daarnaast is immaterieel erfgoed de basis voor Zeeuwse Ankers.

Museumbeleid

De Zeeuwse musea vormen een belangrijk onderdeel van het culturele netwerk in Zeeland. Musea spelen een rol bij citymarketing en dragen bij aan de toeristische aantrekkelijkheid van Zeeland. Wij blijven inzetten op een samenhangend provinciaal bestel van musea die de collecties bewaren, onderzoeken en toegankelijk maken. Hiervoor geven wij het Zeeuws Museum een subsidie, mede omdat zij de Provinciale Kunstcollectie en de Zeeuwse wandtapijten beheert. Wij sluiten aan bij het landelijk beleid waarbij uitgegaan wordt van een publiek bestel van musea in plaats van losse organisaties.

Door in te zetten op meer samenwerking tussen op provinciaal niveau werkzame themamusea (het Watersnoodmuseum, het Bevrijdingsmuseum, het MuZEEum en het Industrieel Museum), willen we het publieksbereik vergroten zonder dat dit leidt tot verlies aan identiteit van de afzonderlijke musea. Het Zeeuws Museum vervult een voortrekkersrol bij het versterken van de samenwerking.

Musea bewaren een deel van ons erfgoed in de vorm van voorwerpen en bijbehorende verhalen. Op deze manier geven we ze door aan volgende generaties. Door het 'nu' in relatie te brengen met het verleden, komt de geschiedenis tot leven en zijn locaties, voorwerpen en gebruiken beter te plaatsen in het heden.