Vragen en antwoorden webinar 13 juli 2022 over PFAS

Zwemmen in de Westerschelde levert geen risico's op voor wat betreft PFAS. Het advies is om te zwemmen op één van de aangewezen zwemwaterlocaties, daar wordt de waterkwaliteit gedurende het zwemseizoen in de gaten gehouden. Zie ook https://www.zeeland.nl/toerisme-en-recreatie/zwemmen-zeeland en https://www.zeeland.nl/actueel/geen-gezondheidsrisicos-door-pfas-bij-zwemwaterlocaties-de-westerschelde

Bestaande PFAS uit het milieu halen is nog geen onderdeel van het werkplan van de coördinatoren. Wel worden initiatieven daartoe in de gaten gehouden. Het plan van de coördinatoren richt zich vooral op het terugdringen van de uitstoot van PFAS, het 'dichtdraaien van de kraan', omdat daar de meeste en snelste milieuwinst valt te halen.

Inwoners kunnen een bloedmeting uit laten voeren, dat kan zoals andere bloedonderzoeken via de huisarts en op eigen kosten.

Hier lopen verschillende onderzoeken naar, maar daarvan weten wij niet de actuele status.

Via pfas@zeeland.nl kunt u of de raadsgriffier contact opnemen voor het plannen van een afspraak met Maarten de Hoog.

Gemeenten gaan zelf over de inzet van de GGD en niet de minister. Gemeenten kunnen GGD Zeeland opdracht geven bloedonderzoek uit te (laten) voeren. Een onafhankelijke landelijke expertgroep heeft geadviseerd geen bloedonderzoek te doen, omdat dit niet bijdraagt aan het verminderen van onrust of het verbeteren van de volksgezondheid. Zie: GGD Zeeland volgt advies landelijk expertteam: geen regionaal, maar landelijk bevolkings­onderzoek naar PFAS - GGD Zeeland

Dit betreft een politieke vraag, die ambtelijk niet beantwoord kan worden. Wij wijzen u op de toelichtende brieven van de minister aan de Tweede Kamer Detail 2022D26010 | Tweede Kamer der Staten-Generaal en Detail 2022D30882 | Tweede Kamer der Staten-Generaal. De minister voor Natuur en Stikstof komt 29 augustus naar Zeeland, onder meer om toelichting te geven op het Hedwige dossier.

De gemeente Hulst heeft contact met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat over de beantwoording van deze brief.

Het Rijk en de Provincie Zeeland verkennen de mogelijkheden om de schade die wordt toegebracht door PFAS in de Westerschelde te verhalen op de veroorzaker(s). Maar het is lastig om de precieze herkomst van de PFAS te achterhalen. Bedrijven, organisaties en inwoners die schade ondervinden van de PFAS in de Westerschelde en hiervan op de hoogte gehouden willen worden kunnen zich hiervoor aanmelden via pfas@zeeland.nl

Perkpolder, Baarland en Vlissingen.

Er wordt gewerkt aan een Europees verbod. Omdat de meeste PFAS in de Westerschelde afkomstig is van andere landen helpt een Europees verbod beter dan alleen een nationaal verbod.

Gemeenten kunnen kijken naar de vergunningen die zij verlenen voor locaties en bedrijven waar mogelijk PFAS verontreiging is. Voor PFAS gelden echter nog geen normen dus dit zal niet altijd zichtbaar zijn in de vergunning Toestemming van een bestuursorgaan om een bepaalde handeling te verrichten of activiteit uit te voeren. . 

Inmiddels is bekend dat van 27 Vlaamse bedrijven de vergunningen zijn aangepast; de hoeveelheid PFAS die zij mogen lozen is flink teruggebracht.

Er wordt momenteel gemeten op de meest voorkomende PFAS. Dit in lijn met landelijke en Europese afstemming, zodat metingen ook vergelijkbaar zijn.

Dit betreft een politieke vraag, die ambtelijk niet beantwoord kan worden. Wij wijzen u op de toelichtende brieven van de minister aan de Tweede Kamer  Detail 2022D26010 | Tweede Kamer der Staten-Generaalen Detail 2022D30882 | Tweede Kamer der Staten-Generaal. De minister voor Natuur en Stikstof komt 29 augustus naar Zeeland, onder meer om toelichting te geven op het Hedwige dossier.

Het Kanaal van Gent naar Terneuzen is een rijkswater, voor het Nederlandse deel is Rijkswaterstaat bevoegd gezag Het bestuursorgaan dat is aangewezen om in bepaalde zaken te besluiten. Zie ook bij bestuursorgaan , waterbeheerder van het deel in België is de Vlaamse Milieu Maatschappij.  Het kanaal behoort tot het Scheldestroomgebied en valt binnen het blikveld van de Internationale Scheldecommissie https://www.isc-cie.org/. 

Voor bedrijven in Zeeland hebben we dat in eigen hand, voor  bedrijven buiten Zeeland ligt dat bij andere bevoegde gezagen. Verder geldt dat veel bedrijven vergunningen hebben om PFAS te lozen. Er is dan geen sprake van overtredingen.

Meerdere Europese landen ondersteunen dit verbod, dus de verwachting is dat dit verbod er ook komt. Gezien de herkomst van de meeste PFAS -uit het buitenland- heeft alleen een Nederlands verbod weinig nut.

Dit betreft een politieke vraag, die ambtelijk niet beantwoord kan worden. Wij wijzen u op de toelichtende brieven van de minister aan de Tweede Kamer (https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail?id=2022Z12579&did=2022D26010 en https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail?id=2022Z14952&did=2022D30882.   De minister voor Natuur en Stikstof komt 29 augustus naar Zeeland, onder meer om toelichting te geven op het Hedwige dossier.

De onderzoeken van RWS richten zich op de langjarige metingen in oppervlaktewater. Het meten in de waterbodem is een verplichting van de initiatiefnemer bedenker van de activiteit zoals baggeren (dat kan dus ook RWS zijn). De kwaliteit van de te baggeren specie moet onderzocht worden, ook op PFAS. RWS bekijkt en toetst het onderzoek. 

Op basis van Nederlandse data heeft het RIVM berekend dat mensen via voedsel en drinkwater samen meer PFAS binnenkrijgen dan de geadviseerde grenswaarde. De bijdrage aan de berekende actuele blootstelling via voedsel is 83-98% en via drinkwater 2-17%.

EFSA (Europese autoriteit voor voedselveiligheid) heeft de gezondheidskundige grenswaarde gesteld op 4,4 ng/kg lichaamsgewicht per week. Dit is de maximale hoeveelheid waaraan iemand mag worden blootgesteld, zonder dat gevolgen voor de gezondheid worden verwacht. Deze hoeveelheid is 20 x lager dan die in de eerder uitgebrachte EFSA-opinie.

Voor het advies rondom een bevolkingsonderzoek heeft het landelijke expertteam gekeken naar de doelen die je wil bereiken met een dergelijk onderzoek en of daaraan kan worden voldaan. Hierop is negatief geadviseerd.  Zie: GGD Zeeland volgt advies landelijk expertteam: geen regionaal, maar landelijk bevolkings­onderzoek naar PFAS - GGD Zeeland
Als het gaat om schadeclaims is de verwachting dat het moeilijk aan te tonen is waar de PFAS vandaan komt.

Het RIVM geeft aan dat de gezondheidskundige grenswaarde is gebaseerd op effecten bij jonge kinderen, die zijn extra gevoelig voor PFAS. Ook stapelt PFAS zich op in het lichaam dus hoge concentraties kom je vooral tegen bij oudere mensen.

Bedrijven die een vergunning Toestemming van een bestuursorgaan om een bepaalde handeling te verrichten of activiteit uit te voeren. hebben om PFAS te lozen kunnen niet zomaar stilgelegd worden. Via de vergunning wordt geregeld wat ze mogen uitstoten, wel kunnen via vergunningen de toegestane hoeveelheden steeds verder teruggebracht worden, zoals ook in Vlaanderen gebeurt.

EFSA heeft de gezondheidskundige grenswaarde in 2020 gesteld op 4,4 ng/kg lichaamsgewicht per week. Dit is de maximale hoeveelheid waaraan iemand mag worden blootgesteld, zonder dat gevolgen voor de gezondheid worden verwacht. Deze hoeveelheid is aanmerkelijk lager dan die in de eerder uitgebrachte EFSA-opinie.

Uit advies van het expertteam van de GGD blijkt dat waardes niets zeggen over een individu en te verwachten gezondheidseffecten. Omdat iedereen al teveel PFAS binnenkrijgt is het sowieso goed om producten met veel PFAS zoveel mogelijk te vermijden, zoals dat is geadviseerd voor het eten van vis en garnalen uit de Westerschelde. Zie ook: GGD Zeeland volgt advies landelijk expertteam: geen regionaal, maar landelijk bevolkings­onderzoek naar PFAS - GGD Zeeland, Resultaten PFAS voedselveiligheids­onderzoek Westerschelde bekend - GGD Zeeland en Waarzitwatin.nl - Over chemische stoffen in producten in en om het huis | Waarzitwatin | Rijksoverheid.

Het opleggen van schadeclaim was geen doel van het bevolkingsonderzoek. Het  expertteam heeft advies gegeven over de doelen die je wil bereiken op het gebied van volksgezondheid  en of je die kunt bereiken met zo'n onderzoek. Het expertteam geeft aan dat een dergelijk onderzoek niet bijdraagt aan de gestelde doelen: het zorgt niet voor verbetering van de individuele gezondheid, draagt niet bij aan behandeling, zorgt niet voor andere vormen van zorg, we krijgen niet meer wetenschappelijk bewijs en het vermindert de maatschappelijke onrust niet. Dit advies kunt u lezen via Advies-CET-PSH-GOR-PFAS-in-de-Westerschelde.pdf (ggdzeeland.nl)

GGD Zeeland wordt niet aangestuurd door de minister, maar door de dertien Zeeuwse gemeenten. Het is aan hen om in het bestuur van GGD Zeeland hier overleg over te voeren. Het Algemeen Bestuur van GGD Zeeland, waarin de dertien gemeenten zijn vertegenwoordigd, heeft eerst het advies van het landelijke expertteam afgewacht om inzicht te hebben in het nut en de noodzaak van bevolkingsonderzoek om hier vervolgens een beslissing over te kunnen nemen. Besluitvorming heeft nog niet plaatsgevonden. 

Er is een peilstation huisartsen waar onderzoekers gegevens kunnen opvragen. Ook voert de GGD ieder jaar gezondheidsonderzoek uit en heeft GGD Zeeland bij huisartsen nagevraagd of ze bepaalde gezondheidseffecten vaker zien dan je mag verwachten bij de Zeeuwse bevolking. Steekproeven die er zijn geweest geven geen aanleiding om te veronderstellen dat in Zeeland meer gezondheidseffecten zijn dan elders in Nederland.

In de Kaderrichtlijn water is alleen een norm opgenomen voor PFOS, niet voor andere PFAS. In oktober komt er naar alle waarschijnlijkheid een Europees voorstel om meer PFAS toe te voegen aan de lijst prioritaire stoffen: dat betekent dat die stoffen door alle Europese landen gemeten moeten worden. Dat gaat helpen bij het inventariseren wat er uit welk land afkomstig is. Ook moeten er dan eisen en vergunningen komen voor deze stoffen.

De beste manier om de vervuiling terug te dringen is via een Europees verbod. Inmiddels zijn ook vergunningen voor  Vlaamse bedrijven om PFAS te lozen aangepast, waarmee de vervuiling wordt teruggedrongen.

Er wordt gewerkt aan een Europees verbod. Omdat de meeste PFAS in de Westerschelde afkomstig is vanuit andere landen helpt een Europees verbod beter dan een nationaal verbod.

In de Internationale Scheldecommissie wil Nederland afspraken maken over een reductiedoelstelling voor alle microverontreiningen, waaronder PFAS, juist ook om potentieel gevaarlijke stoffen terug te kunnen dringen.

Zwemmen, watersporten en spelen in de Westerschelde levert geen risico's op voor wat betreft PFAS. Het advies is om te zwemmen op één van de aangewezen zwemwaterlocaties, daar wordt de waterkwaliteit gedurende het zwemseizoen in de gaten gehouden. Zie ook Zwemmen in Zeeland | Provincie Zeeland en Geen gezondheidsrisico’s door PFAS bij zwemwaterlocaties in de Westerschelde | Provincie Zeeland.

PFAS kan nauwelijks worden afgebroken in het lichaam, daarom is het belangrijk om zo weinig mogelijk PFAS binnen te krijgen. De website Waarzitwatin.nl - Over chemische stoffen in producten in en om het huis | Waarzitwatin | Rijksoverheid geeft informatie over welke stoffen in verschillende producten zit. 

De waterbeheerder van de desbetreffende locatie zou een meting kunnen doen (zoals Rijkswaterstaat dat doet onder andere voor de Westerschelde). Er wordt op 56 locaties al gecontroleerd op de kwaliteit van het zwemwater (Westerschelde, Oosterschelde, Veerse Meer en Grevelingen), zie ook Zwemwater in Zeeland kaart | Provincie Zeeland.

Europa zou kunnen besluiten om ook import van producten die PFAS bevatten te verbieden.

Gegevens van het onderzoek rond Dupont/ Chemours zijn te vinden via Bloedonderzoek omwonenden DuPont/Chemours | RIVM . De bloedwaarden zijn niet één op één te vergelijken met de gezondheidskundige grenswaarde besproken in het Westerschelde rapport aangezien het in het rapport gaat over een inname norm voor PFAS.