PFAS

Poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) is een groep chemische stoffen die door de mens zijn gemaakt. Voorbeelden van PFAS zijn PFOA (perfluoroctaanzuur), PFOS (perfluoroctaansulfonaten) en GenX. De stoffen uit de PFAS-groep zijn onder andere water-, vet- en vuilafstotend. Ze worden toegepast in verschillende producten, zoals voedselverpakkingsmaterialen, blusschuim en anti-aanbaklagen van pannen. Ook worden ze gebruikt in verschillende industriële toepassingen en processen. Kijk voor meer informatie over waar PFAS in zit op www.waarzitwatin.nl. PFAS kunnen in het milieu terechtkomen tijdens productie, gebruik en in het afvalstadium. Eenmaal in het milieu blijven ze daar aanwezig en kunnen in kleine hoeveelheden terecht komen in voedsel of drinkwater.

Tot voor kort was er nog weinig onderzoek naar PFAS specifiek voor Zeeland gedaan. De Provincie Zeeland heeft daarom opdracht gegeven aan het RIVM om onderzoek te doen naar de voedselveiligheid in de Westerschelde. Uit dat onderzoek blijkt dat je beter geen zelfgevangen vis uit de Westerschelde kunt eten. Dat is ook het advies van de GGD  Zeeland. Zelfgeraapte schelpdieren kunnen slechts beperkt worden gegeten. Bekijk voor meer informatie het nieuwsbericht dat hierover is verschenen.

PFAS-dashboard

De poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) worden in de Westerschelde en het Kanaal van Gent naar Terneuzen 13 keer per jaar gemeten door Rijkswaterstaat.  Om inzichtelijk te maken wat er gemeten wordt, heeft de Provincie Zeeland met Rijkswaterstaat en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een dashboard gemaakt waarin meetgegevens zichtbaar worden. Een eerste, beknopte versie van het dashboard is te vinden op www.zeeland.nl.

Informatie recreanten

Gemeente Borsele heeft een flyer gemaakt om recreanten te informeren over wat wel en niet kan in de Westerschelde. Er is een flyer in het Nederlands en het Duits.

Schade door PFAS

Het Rijk en de Provincie Zeeland verkennen de mogelijkheden om de schade die wordt toegebracht door PFAS in de Westerschelde te verhalen. Dit naar aanleiding van een aangenomen motie in de Tweede Kamer en vragen in Provinciale Staten. Na de verkenning worden mogelijke stappen bepaald. Bedrijven, organisaties en inwoners die schade ondervinden van de PFAS in de Westerschelde en op de hoogte gehouden willen worden van de eventuele stappen die gezet gaan worden kunnen zich hiervoor aanmelden via pfas@zeeland.nl.

Coördinatoren

Om de PFAS-problematiek in Zeeland aan te pakken, hebben zowel het Rijk als de provincie in maart een coördinator aangesteld. Liz van Duin (directeur Waterkwaliteit, Ondergrond en Marien) zal ministeries en rijksinstellingen aanspreken en Maarten de Hoog (voormalig directielid DCMR Milieudienst Rijnmond) neemt de coördinatie van provinciale taken op zich. Ze hebben een gelijke verantwoordelijkheid en moeten samen de PFAS-problematiek stroomlijnen en partijen waar nodig aansporen. 

Webinar

Op 13 juli 2022 vond een webinar plaats over de PFAS problematiek in de Westerschelde. De webinar is terug te kijken via Webinar PFAS (royalcast.com). Antwoorden op de vragen die tijdens de webinar zijn gesteld vindt u hier. In oktober 2021 vond een digitale informatiebijeenkomst plaats over PFAS. Deze is terug te bekijken op https://bit.ly/InformatiebijeenkomstPFAS

Werkplan en voortgangsrapportages

De coördinatoren hebben een werkplan gemaakt en maken ieder kwartaal een voortgangsrapportage. De volgende voortgangsrapportages zijn verschenen: voortgangsrapportage juni 2022.

Drinkwater

PFAS komt ook voor in drinkwater. Evides controleert de drinkwaterbronnen en het drinkwater op heel veel verschillende stoffen, waaronder PFAS. Het drinkwaterbedrijf kan heel nauwkeurig zeer kleine hoeveelheden meten. In het oppervlaktewater worden sporen aangetroffen van PFAS. Al die waarden liggen onder de geldende normen voor drinkwater en de nieuwe Europese drinkwaternorm die in januari 2026 ingaat. Kijk voor de meetresultaten van bronnen en productielocaties en meer informatie op www.evides.nl. 

Zwemwater

Jaarlijks moeten Gedeputeerde Staten een officiële lijst met zwemwaterlocaties vaststellen. In deze lijst staan alle Zeeuwse zwemwaterlocaties die gecontroleerd worden op waterkwaliteit, veiligheid en inrichting. Dit jaar komen er extra metingen op PFAS bij drie zwemwaterlocaties in de Westerschelde. Uit een risicobeoordeling van het RIVM blijkt dat zwemmen in de Westerschelde voor wat betreft PFAS geen gezondheidsrisico's met zich meebrengt.

Gezondheid 

Er is ook steeds meer bekend over de nadelige effecten van stoffen uit de PFAS-groep op de gezondheid. Op 4 juni 2021 is de Kamer door het RIVM geïnformeerd over een opinie van de Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) met de conclusie dat de blootstelling van mensen aan PFAS in Nederland op dit moment hoger wordt ingeschat dan de EFSA waarden. Omdat deze EFSA grenswaarden gebaseerd zijn op levenslange blootstelling betekent een tijdelijke overschrijding geen acuut gezondheidsrisico. Het is wel noodzakelijk om actie te ondernemen om de blootstelling van mensen aan PFAS via voedsel, drinkwater en andere bronnen te verminderen en nadere onderzoeken te doen.

Kijk voor meer informatie en vragen en antwoorden over PFAS op de website van het RIVM.

Bevoegd gezag

Er zijn rondom de Westerschelde en het Kanaal van Gent naar Terneuzen veel overheden die allen een gedeeltelijke bevoegdheid hebben. Met zoveel verschillende bevoegdheden is het lastig het probleem als geheel aan te pakken. Daarbij komt dat het nu nog niet duidelijk is waar de PFAS precies vandaan komt, zeker omdat het zowel in de Westerschelde als het kanaal van Gent naar Terneuzen gemeten word. Dat betekent dat meerdere bronnen verantwoordelijk zijn voor de verspreiding van de PFAS.

Vlaanderen

In 2021 is gebleken dat een in Antwerpen gevestigd bedrijf (3M) mogelijk illegale PFAS loost. Uit de recente data analyse van RWS blijkt een sterk verhoogde concentratie PFAS in de Westerschelde. Het lijkt erop dat veel PFAS verontreiniging via België binnenkomt. Het heeft daarmee een internationale dimensie. De Provincie heeft daarom het Rijk gevraagd de coördinatie op zich te nemen. Daarnaast vraagt ze met een aparte brief aan de Vlaamse overheden om Zeeland te informeren over ontwikkelingen in dit dossier. Ook vindt de Provincie het belangrijk dat er grenswaarden en andere normen worden vastgesteld voor PFAS en ze zal daarop aandringen bij het Rijk en Europa.

Hedwige: datarapport PFAS in ‘jong’ slib Westerschelde gereed

Naast onderzoeken gericht op voedselveiligheid en zwemmen, wordt ook gekeken naar mogelijke effecten en risico’s van PFAS op de projecten uit het Natuurpakket Westerschelde. E;en van de projecten is het Hedwige-Prosperproject waarmee Provincie Zeeland in opdracht van het Rijk zorgt voor zo’n 300 hectare nieuwe getijdennatuur in de Westerschelde. Het datarapport naar PFAS in vers gesedimenteerd materiaal (relatief jong slib) uit de buurt van de Hedwigepolder is inmiddels opgeleverd.

Tot nu toe is uitgegaan van de gehaltes PFAS in zwevend stof om de toekomstige bodemkwaliteit van de Hedwigepolder te voorspellen. Door vers aangeslibd materiaal te bemonsteren en te bemeten kan een beter beeld worden gekregen van die toekomstige bodemkwaliteit. Daarom heeft Provincie Zeeland opdracht gegeven aan de kennisinstituten Wageningen Marine Research (WMR) en Deltares om aanvullend onderzoek uit te voeren. Dit onderzoek was gericht op PFAS gehaltes in vers aangeslibd materiaal. Hiervoor is in de periode maart-april slib verzameld nabij de Vlaams-Nederlandse grens en zijn voor een duur van twee weken sedimentvallen geplaatst om slib in te vangen. Het datarapport is nu gereed en wordt aangeboden aan het Rijk. Het rapport vormt een bouwsteen voor de ministers voor Natuur & Stikstof en Infrastructuur & Waterstaat om voor 1 juli 2022 een besluit te nemen over de planning van het terugbrengen van eb en vloed in de Hedwigepolder.

Rapporten:

De Provincie publiceert de voor dit dossier relevante rapporten die zijn verschenen . Deze lijst is  niet definitief maar zal gaandeweg verder aangevuld worden met nieuwe of onlangs aan ons toegezonden rapporten.

• Bronnenonderzoek en analyse Kanaal Gent-Terneuzen, Antea Group (2022)
• PFAS concentraties in de Zeeuwse wateren, Utrecht University (2022)
• Risicogrenzen voor PFAS in oppervlaktewater RIVM (2022)
• PFAS concentraties in versgesedimenteerd materiaal uit de Westerschelde : datarapport — Research@WUR (2022)
• PFAS in de Westerschelde: Eet zo min mogelijk zelf gevangen producten | RIVM (2022)
• PFAS en zwemmen in de Westerschelde | RIVM (2022)
• Handelingskader voor hergebruik van PFAS-houdende grond en baggerspecie (2021)
• Landsdekkend beeld van PFAS in Nederlands grondwater | RIVM (2021)
• Poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) in de Rijkswateren (2021)
• Kamerbrief over vermindering blootstelling aan PFAS na de EFSA-opinie (2021)
• Biotanorm voor PFAS in vis volgens de methodiek van de Kaderrichtlijn water / RIVM (2021)
• PFAS accumulation in indigenous and translocated aquatic organisms from Belgium, with translation to human and ecological health risk (2021)
• STOWA PFAS in influent, effluent en zuiveringsslib; resultaten van een meetcampagne op acht rzwi’s (2021)
• Bronnen van PFAS voor het Nederlandse oppervlaktewater
• Risk to human health related to the presence of perfluoralkyl substances in food EFSA (2020)
• Achtergrondwaarden perfluoralkylstoffen (PFAS) in de Nederlandse landbodem (2020)
• Biotamonitoring rijkswateren t/m 2019 (2020)
• Contaminanten in Chinese wolhandkrab (2020)
• Bodemkwaliteitskaart PFAS Walcheren (2019/2020)
• PFAS in Aquatic animals in the Netherlands (2019)
• Contaminanten in rode aal uit Nederlandse binnenwateren (2019)
• Veldstudie naar de monitoring van biota in het kader van de rapportage van de chemische toestand voor de kaderrichtlijn Water 2016-2017 (2018)
• Veldstudie naar de monitoring van biota in het kader van de rapportage van de chemische toestand voor de kaderrichtlijn Water 2015-2016 (2018)
• Contaminants in harbour porpoises beached along the Dutch coast (2017)
• Inventarisatie perfluorverbindingen in rijkswateren (2011)
• Vervolgonderzoek chemische stoffen in visserijproducten uit de Westerschelde  (2007)
• Dioxineonderzoek Westerschelde (2006)
• Bodemkaarten

Het rapport 'Erosie Scheldeschorren in de Hedwige-Prosperpolder bij het geoptimaliseerde Rijksinrichtingsplan' uit mei 2022 van het Waterbouwkundig laboratorium Vlaanderen en het briefrapport van het aanvullende PFAS onderzoek Hedwige uit maart 2022 van MH Poly Consultants & Engineers BV zijn niet digitaal toegankelijk dus kunnen niet op onze website geplaatst worden. Als u deze rapporten wilt ontvangen kunt u die opvragen via communicatie@zeeland.nl.