PFAS

PFAS: waar moet u rekening mee houden?

• Vissen: zelf gevangen vis en garnalen uit de Westerschelde bevatten dermate veel PFAS dat u wordt afgeraden deze op te eten
• Schelpdieren: zelf geraapte schelpdieren uit de Westerschelde kunt u in beperkte mate (maximaal 10 keer per jaar) eten
• Zwemmen: in de Westerschelde en andere zwemwaterlocaties in Zeeland is veilig, het is wel verstandig om (ook vanwege andere mogelijk aanwezige bacteriën) na het zwemmen te douchen en je handen te wassen voor het eten
• Zeeschuim: PFAS in zeeschuim komt in alle Europese wateren in vergelijkbare hoeveelheden voor; voorkom dat kinderen en huisdieren zeeschuim inslikken

Op deze pagina vindt u meer uitleg over hoe deze adviezen tot stand zijn gekomen en wat er nog meer gebeurt om de PFAS-problematiek aan te pakken.

Poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) is een groep chemische stoffen die door de mens zijn gemaakt. Voorbeelden van PFAS zijn PFOA (perfluoroctaanzuur), PFOS (perfluoroctaansulfonaten) en GenX. De stoffen uit de PFAS-groep zijn onder andere water-, vet- en vuilafstotend. Ze worden toegepast in verschillende producten, zoals voedselverpakkingsmaterialen, blusschuim en anti-aanbaklagen van pannen. Kijk voor meer informatie over waar PFAS in zit op www.waarzitwatin.nl. PFAS kunnen in het milieu terechtkomen tijdens productie, gebruik en in het afvalstadium. Eenmaal in het milieu blijven ze daar aanwezig en kunnen in kleine hoeveelheden terecht komen in voedsel of drinkwater.

In de Westerschelde zit veel PFAS, vooral afkomstig uit Vlaanderen. De Provincie Zeeland heeft daarom opdracht gegeven aan het RIVM om onderzoek te doen naar de voedselveiligheid in de Westerschelde. Uit dat onderzoek blijkt dat je beter geen zelfgevangen vis uit de Westerschelde kunt eten. Zelfgeraapte schelpdieren kunnen slechts beperkt worden gegeten. Bekijk voor meer informatie het nieuwsbericht dat hierover is verschenen.

Informatie recreanten

De gemeente Borsele heeft flyers gemaakt om recreanten te informeren over wat wel en niet kan in de Westerschelde. Er is een Nederlandse flyer en een Duitse flyer.

PFAS-dashboard

PFAS worden in de Westerschelde en het Kanaal van Gent naar Terneuzen dertien keer per jaar gemeten door Rijkswaterstaat.  Om inzichtelijk te maken wat er gemeten wordt, heeft de Provincie Zeeland met Rijkswaterstaat en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een dashboard gemaakt waarin meetgegevens zichtbaar worden. Een eerste, beknopte versie van het dashboard is te vinden op www.zeeland.nl.

Werkplan en voortgangsrapportages

De door het Rijk en Provincie Zeeland aangesteld PFAS-coördinatoren hebben een werkplan gemaakt en maken ieder kwartaal een voortgangsrapportage. De volgende voortgangsrapportages zijn verschenen: voortgangsrapportage juni 2022, voortgangsrapportage november 2022, voortgangsrapportage juli 2023 en voortgangsrapportage maart 2024. Naar aanleiding van deze voortgangsrapportage namen gedeputeerde Dick van der Velde en coördinator Maarten de Hoog deel aan het radioprogramma Zeeuwse Kamer van Omroep Zeeland.  

Drinkwater

PFAS komt ook voor in drinkwater. Evides controleert de drinkwaterbronnen en het drinkwater op heel veel verschillende stoffen, waaronder PFAS. Het drinkwaterbedrijf kan heel nauwkeurig zeer kleine hoeveelheden meten. In het oppervlaktewater worden sporen aangetroffen van PFAS. Al die waarden liggen onder de geldende normen voor drinkwater en de nieuwe Europese drinkwaternorm die in januari 2026 ingaat. Kijk voor meer informatie op www.evides.nl. 

Zwemwater

Uit verschillende wetenschappelijke bronnen blijkt dat opname van PFAS via het voedsel en drinken de belangrijkste manier is waarop mensen worden blootgesteld aan deze stoffen. Bij contact via de huid is de opname (veel) kleiner. Provincie Zeeland en GGD Zeeland verwachten geen gezondheidsrisico’s vanwege PFAS van zwemmen in de Westerschelde. Dat blijkt onder andere uit extra metingen die Rijkswaterstaat in 2022 periodiek heeft gedaan naar PFAS op zwemwaterlocaties. Het RIVM heeft ook onderzoek gedaan naar PFAS in zeeschuim. Het advies is om contact met zeeschuim te vermijden.

Bloedonderzoek

De Provincie heeft geen rechtstreekse rol ten aanzien van gezondheid. De GGD Zeeland heeft het landelijk expertteam advies gevraagd over een regionaal gezondheidsonderzoek. Het expertteam raadt zo'n onderzoek af, omdat het niet bijdraagt aan een betere gezondheidszorg. De uitkomsten zeggen niets over de oorzaak (blootstellingsbron) of het gevolg (mogelijke gezondheidseffecten). Een landelijk meerjarig onderzoek met specifieke aandacht voor met PFAS vervuilde gebieden is wel zinvol. Inmiddels is het RIVM begonnen met de voorbereidingen daarvan. Zeeland is ook betrokken bij de opzet van dat onderzoek.

Gezondheid 

Er is ook steeds meer bekend over de nadelige effecten van stoffen uit de PFAS-groep op de gezondheid. Op 4 juni 2021 is de Kamer door het RIVM geïnformeerd over een opinie van de  Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) met de conclusie dat de blootstelling van mensen aan PFAS in Nederland op dit moment hoger wordt ingeschat dan de EFSA waarden. Omdat deze EFSA grenswaarden gebaseerd zijn op levenslange blootstelling betekent een tijdelijke overschrijding geen acuut gezondheidsrisico. Het is wel noodzakelijk om actie te ondernemen om de blootstelling van mensen aan PFAS via voedsel, drinkwater en andere bronnen te verminderen en nadere onderzoeken te doen. Kijk voor meer informatie en vragen en antwoorden over PFAS op de website van het RIVM.

Bevoegdheid Provincie

De enige bevoegdheid die de Provincie heeft is voor indirecte lozingen van afvalwater. Een indirecte lozing is een lozing die niet direct op het oppervlaktewater uitkomt, maar wordt geloosd via een bedrijfsriolering of ander tussenliggend (zuiverings)werk van iemand anders. De Provincie Zeeland is voor een aantal van deze bedrijven bevoegd gezag Het bestuursorgaan dat is aangewezen om in bepaalde zaken te besluiten. Zie ook bij bestuursorgaan . Er worden in Zeeland geen vergunningen verstrekt voor het lozen van PFAS, maar uit een steekproef die de Provincie heeft laten uitvoeren, blijkt dat er toch PFAS vrijkomen, bijvoorbeeld bij de rioolwaterzuiveringsinstallaties. De Provincie is in overleg met deze bedrijven om te kijken of en hoe PFAS verder teruggedrongen kan worden.

Zienswijzen

Hoewel de Provincie weinig bevoegdheden heeft, kan ze tegen sommige besluiten wel een zienswijze Voor het nemen van een besluit of uitvoeren van een plan, wil de overheid weten wat mensen hiervan vinden. indienen en eventueel bezwaar Vraag aan een bestuursorgaan om het besluit dat het heeft genomen opnieuw te overwegen. aantekenen. Als we dat nodig vinden doen we dat ook. Zo zijn we alert op baggerwerkzaamheden en dienden we een zienswijze in op de vergunningen het jaarlijkse vaargeulonderhoud van de Westerschelde, omdat we willen weten hoe en op welke manier het ministerie van LNV en Rijkswaterstaat rekening houden met PFAS.

Europees verbod

De ultieme oplossing voor het terugdringen van PFAS in onze leefomgeving is het stoppen van het maken van producten die PFAS bevatten. De Nederlandse overheid heeft samen een aantal andere Europese lidstaten het initiatief genomen binnen Europese Unie in te zeten op een verbod op de productie van niet essentiële PFAS houdende producten.

Hedwigepolder

De hoge concentraties PFAS in de Westerschelde riepen ook vragen op over het onder water zetten van de Hedwigepolder. Daarom heeft de Provincie aan onderzoeksbureau Deltares gevraagd de mogelijke effecten en risico's van PFAS voor ontpoldering in beeld te brengen. Deltares geeft aan dat er geen reden is om af te wijken van de conclusie die al eerder is getrokken: de kwaliteit van een nieuw buitendijks natuurgebied zal hetzelfde zijn als van de huidige buitendijkse natuurgebieden. 

Aansprakelijkheidsstelling 3M

De Staat heeft 3M aansprakelijk gesteld voor de schade die PFAS toebrengt in de Westerschelde. Provincie Zeeland heeft een inventarisatie Overzicht. gedaan onder Zeeuwse partijen die zich konden melden als zij economische schade ondervinden van PFAS in de Westerschelde. 36 ondernemers, waaronder voornamelijk (sport)vissers, hebben zich gemeld. 

Podcasts en webinar

De ministeries van IenW, VWS en LNV hebben eind vorig jaar aan het RIVM opdracht gegeven voor een groot en tot eind 2025 durend PFAS onderzoeksprogramma, met als doel te onderzoeken hoe de PFAS blootstelling in Nederland verlaagd kan worden. Het ministerie van IenW en het RIVM lichtten dit onderzoek toe in een webinar 8 november 2023. De webinar is terug te kijken op Bijeenkomst RIVM onderzoeksprogramma PFAS - YouTube. Op deze website vindt u ook de vragen en antwoorden van deze webinar.

Provincie Zeeland maakt ook podcast over de aanpak van PFAS. Luister de podcast van juli 2023 met de burgemeester van Hulst, de podcast van juni 2023 over de schade inventarisatie of de podcast van november 2022 over de PFAS problematiek naar aanleiding van de voortgangsrapportage van de PFAS-coördinatoren. Op 13 juli 2022 vond een webinar plaats over de PFAS problematiek in de Westerschelde. De webinar is terug te kijken via Webinar PFAS (royalcast.com). Antwoorden op de vragen die tijdens de webinar zijn gesteld vindt u hier. In oktober 2021 vond een digitale informatiebijeenkomst plaats over PFAS. Deze is terug te bekijken op https://bit.ly/InformatiebijeenkomstPFAS

Rapporten:

De Provincie publiceert de voor dit dossier relevante rapporten die zijn verschenen . Deze lijst is niet definitief maar zal gaandeweg verder aangevuld worden met nieuwe of onlangs aan ons toegezonden rapporten.

• PFAS in seaspray (2022)
• Bronnenonderzoek en analyse Kanaal Gent-Terneuzen, Antea Group (2022)
• PFAS concentraties in de Zeeuwse wateren, Utrecht University (2022)
• Risicogrenzen voor PFAS in oppervlaktewater RIVM (2022)
• PFAS concentraties in versgesedimenteerd materiaal uit de Westerschelde : datarapport — Research@WUR (2022)
• PFAS in de Westerschelde: Eet zo min mogelijk zelf gevangen producten | RIVM (2022)
• PFAS en zwemmen in de Westerschelde | RIVM (2022)
• aanvullend onderzoek PFAS grond en oppervlaktewater Hedwige (juni 2022)
• PFAS in grond en oppervlaktewater Hedwige (jan. 2022)
• Validatie MER Hedwige (2022)
• Handelingskader voor hergebruik van PFAS-houdende grond en baggerspecie (2021)
• Memo Deltares PFAS Schelde estuarium (2021)
• Landsdekkend beeld van PFAS in Nederlands grondwater | RIVM (2021)
• Poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) in de Rijkswateren (2021)
• Kamerbrief over vermindering blootstelling aan PFAS na de EFSA-opinie (2021)
• Biotanorm voor PFAS in vis volgens de methodiek van de Kaderrichtlijn water / RIVM (2021)
• PFAS accumulation in indigenous and translocated aquatic organisms from Belgium, with translation to human and ecological health risk (2021)
• STOWA PFAS in influent, effluent en zuiveringsslib; resultaten van een meetcampagne op acht rzwi’s (2021)
• Bronnen van PFAS voor het Nederlandse oppervlaktewater
• Risk to human health related to the presence of perfluoralkyl substances in food EFSA (2020)
• Achtergrondwaarden perfluoralkylstoffen (PFAS) in de Nederlandse landbodem (2020)
• Biotamonitoring rijkswateren t/m 2019 (2020)
• Contaminanten in Chinese wolhandkrab (2020)
• Bodemkwaliteitskaart PFAS Walcheren (2019/2020)
• PFAS in Aquatic animals in the Netherlands (2019)
• Contaminanten in rode aal uit Nederlandse binnenwateren (2019)
• Veldstudie naar de monitoring van biota in het kader van de rapportage van de chemische toestand voor de kaderrichtlijn Water 2016-2017 (2018)
• Veldstudie naar de monitoring van biota in het kader van de rapportage van de chemische toestand voor de kaderrichtlijn Water 2015-2016 (2018)
• Contaminants in harbour porpoises beached along the Dutch coast (2017)
• Zeehonden in het Deltagebied (2014)
• Inventarisatie perfluorverbindingen in rijkswateren (2011)
• Rapport van de kwaliteit van toekomstige estuariene natuur in de Hedwigepolder (2010)
• Identification of contaminants in estuarine food webs (2010
• Vervolgonderzoek chemische stoffen in visserijproducten uit de Westerschelde  (2007)
• Dioxineonderzoek Westerschelde (2006)
• Bodemkaarten

Het rapport 'Erosie Scheldeschorren in de Hedwige-Prosperpolder bij het geoptimaliseerde Rijksinrichtingsplan' uit mei 2022 van het Waterbouwkundig laboratorium Vlaanderen en het briefrapport van het aanvullende PFAS onderzoek Hedwige uit maart 2022 van MH Poly Consultants & Engineers BV zijn niet digitaal toegankelijk dus kunnen niet op onze website geplaatst worden. Als u deze rapporten wilt ontvangen kunt u die opvragen via communicatie@zeeland.nl.