Toespraak cvdK Polman bij herdenking en viering afschaffing slavernij

Lees hieronder de toespraak van commissaris van de Koning in Zeeland, Han Polman.

==== Alleen het gesproken woord geldt =====

Geachte minister, zeer gewaardeerd dat u hier bent en heeft willen spreken namens de regering. Burgemeesters, wethouders, leden Provinciale Staten Het algemeen bestuur van de Provincie. en raadsleden gemeenten, vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en onderwijs en overige belangstellenden. Ook speciaal welkom aan de kinderen van enkele basisscholen uit Middelburg en Vlissingen. Mooi dat jullie er zijn!

Veel was al bekend en duidelijk over ons slavernijverleden, in Nederland en Zeeland. Veel is nog duidelijker geworden. We kunnen niet meer onwetend zijn. 

In maart dit jaar hebben wij de heer (Henk) den Heijer, emeritus hoogleraar aan de Universiteit van Leiden, opdracht gegeven een onderzoek uit te voeren naar het slavernijverleden van Zeeland, en de rol van onze rechtsvoorganger als provinciebestuur. 

Hij concludeerde onder meer dat het huidige provinciale bestuur van Zeeland op historische gronden kan beschouwd worden als de rechtsopvolger van de vroegmoderne Staten van Zeeland, die medeverantwoordelijk waren voor de Zeeuwse deelname aan slavenhandel en slavernij.

En dat de Middelburgse regenten – stadsbestuurders en gecommitteerden in de Staten van Zeeland - de belangrijkste bestuurders waren van de West-Indische Compagnie (WIC) en de Middelburgse Commercie Compagnie (MCC). Zij investeerden ook in plantagekoloniën en plantages waarop slaven werkten.

We weten:

Uit Zeeuwse en Hollandse havens, waaronder Vlissingen en Middelburg, vertrokken in de 17e, 18e en 19e eeuw vele honderden schepen naar Afrika om daar mensen tot slaaf te maken, ze onder dwang naar de overzijde van de oceaan te brengen, naar de koloniën in Noord- en Zuid-Amerika om ze daar vervolgens als handelswaar te verkopen. Vrouwen, mannen, maar ook jonge kinderen. Honderdduizenden mensen trof dit lot. 

De Zeeuwse betrokkenheid bij de slavenhandel was – over een periode van meerdere eeuwen – systematisch en structureel. De Zeeuwse gezagsdragers van toen hadden een groot aandeel in de systematische en gruwelijke ontmenselijking van tienduizenden medemensen. 

Daarvoor bied ik namens het provinciebestuur van Zeeland oprechte excuses aan; aan hen die hebben geleden onder het handelen van onze rechtsvoorgangers; de tot slaaf gemaakten, hun nazaten en aan de mensen die de gevolgen van het onrecht van toen vandaag nog ervaren. 

We zijn niet meer onwetend.

Door archieven weten we steeds meer over de verschrikkelijke omstandigheden en het onmenselijke leed aan boord van een slavenschip. Eén van die schepen was ‘de Eenigheid’ van de Middelburgse Commercie Compagnie. Het maakte vijf reizen en tijdens drie daarvan werden mensen verhandeld. Dat een vrouw zonder aantoonbare reden in 1762 aan boord overleed, schreef de chirurgijn in zijn journaal toe aan haar verdriet. "Zij zal een kind hebben gehad, dat aan de kust is gebleven", noteerde hij. Een bijna emotieloze diagnose van een onvoorstelbaar hartverscheurend verdriet van een moeder.

Bijzonder dat we hier in het Zeeuws Archief zoveel weten. Telkens als ik een bladzijde omsla, dan zie ik: drama, het bloed druipt er vanaf.

Het slavernijverleden heeft zijn sporen achtergelaten, ook in de Zeeuwse samenleving. Aan degenen die moeite hebben of tegen excuses zijn, is het belangrijk te zeggen dat wat er in het verleden is gebeurd ons natuurlijk niet als persoonlijke fout of schuld is aan te rekenen. Het is echter belangrijk te erkennen dat wat in het verleden is gebeurd doorwerkt in onze samenleving.

Generaties lang jezelf niet mogen ontwikkelen, niet zelf mogen nadenken, niet mogen tegenspreken, gebukt gaan onder geweld, niet als volwaardig mens gezien worden en niet vrij zijn; dat werkt door. Voor grote groepen in onze samenleving is de relatie tussen slavernij en ongelijkheid, racisme en discriminatie voelbaar.

We weten:

De meeste Zeeuwen van toen hadden part noch deel aan de slavernij – zij hadden hier geen invloed op. En velen waren tegelijkertijd indirect betrokken We weten dat onder andere Zeeuwse handelaren en ambachtslieden van de slavenhandel hebben geprofiteerd. We hebben in ons provinciebestuur ook discussie gehad over hoe we leren van dat verleden en voorkomen dat we wegkijken bij ander koloniaal en ook recenter en hedendaags onrecht. Ook bij groepen mensen die ook vandaag de dag niet de aandacht krijgen die ze verdienen.

U weet, we hebben in Zeeland nauwe verbondenheid met de Four Freedoms - de vier vrijheden - van Franklin Delano Roosevelt. Hier, in de Nieuwe Kerk, vindt een keer per twee jaar de uitreiking plaats van de Four Freedoms Award aan mensen die zich inzetten voor vrijheid een voorbeeld zij.

Roosevelts echtgenote Eleanor Roosevelt bleef na de dood van haar man in 1945 een actief voorvechter van de opname van de Vier Vrijheden in de Universele verklaring van de rechten van de mens van de Verenigde Naties. De VN is door Eleanor ooit aangeduid als ‘een plek waar bruggen worden gebouwd tussen mensen, bruggen om elkaar te ontmoeten en te praten’.

Het bestuur van de gemeenten Middelburg en Vlissingen en het bestuur van de provincie Zeeland maken vandaag excuses voor het slavernijverleden. Ik hoop dat we hiermee, in de woorden van Eleanor Roosevelt, een brug slaan om elkaar te ontmoeten en te zoeken naar mogelijkheden om ‘samen op te trekken’. En om elkaar op te trekken.

Dat gaat niet vanzelf. Maar we kunnen de geschiedenis van de slavernij, onze kennis, ons besef en de verwerking van onze gezamenlijke geschiedenis, gebruiken om iets positiefs te bereiken. Door met elkaar in gesprek te gaan, door te leren van dat verleden zodat wij nu samen de goede keuzes kunnen maken voor een betere samenleving. Door onze geschiedenis te kennen, te erkennen en daardoor te begrijpen en te verbinden.

We staan op 1 juli in Zeeland al jaren stil bij het slavernijverleden. Vanaf 2005 bij ons Zeeuws slavernijmonument hier op de Balans.

Vandaag start het nationale Herdenkingsjaar Slavernijverleden. Dit is ook de start van een verdiepende dialoog met onder meer nazaten van slaafgemaakten, betrokken instellingen, scholen, maatschappelijke organisaties en medeoverheden. Met als doel om blijvend meer kennis van, erkenning voor en bewustwording over dit verleden tot stand te brengen.

• Zodat we daarvan kunnen leren.
• Zodat we het vele onrecht dat er in de wereld is, herkennen en erkennen.
• Zodat het slavernijverleden betekenis kan hebben voor ons handelen nu.
• Zodat wij nu het goede kunnen doen en daarmee ook verbinden en helen.

We zullen ons als Provincie verder inspannen om samen met betrokken partners een nationaal Kenniscentrum Slavernijverleden in Zeeland te realiseren. Ook musea en het onderwijs hebben een belangrijke taak in de educatie over het slavernijverleden.

Tot slot.

Op 4 april dit jaar gingen 400 jongeren uit Zeeland in Middelburg in gesprek over diverse thema’s over vrijheid. Tijdens deze Four Freedoms Ontmoeting (Meet Up) was de Surinaamse singer-songwriter Jeangu Macrooy een van de vrijheidssprekers. Een van zijn uitspraken is mij vooral bijgebleven. “Je van de domme houden over racisme, discriminatie en vrouwenhaat kan écht niet meer. Onwetendheid is een keuze.”

Laten wij er voor kiezen niet onwetend te zijn. Ons verdiepen in elkaar. Wij hebben de vrijheid en de mogelijkheid om verantwoordelijkheid te nemen voor onze samenleving en richting te geven aan de wereld waarin we samen leven. We hebben een keuze en laten we daarmee het goede doen…

We zullen niet meer onwetend zijn.