Waarom is stikstof een probleem?
De lucht om ons heen bestaat voor 78% uit stikstofgas (N2). Stikstof is daarmee onmisbaar in onze wereld. Stikstofgas kan ook een verbinding aangaan met andere stoffen. De stikstofvormen die dan ontstaan kunnen een schadelijk effect hebben op de natuur en onze gezondheid. Vooral als er sprake is van grote hoeveelheden in combinatie met natuur die daar gevoelig voor is.
Door de vele economische ontwikkelingen komen er steeds meer stikstofvormen in de lucht die belastend zijn voor de natuur. De belangrijkste en bekendste daarvan zijn stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3). Stikstofoxiden worden voornamelijk uitgestoten (emissie) door verkeer en industrie, als bijproduct van verbrandingsprocessen. Ammoniak komt grotendeels vrij door landbouwactiviteiten.
Deze stikstofvormen verspreiden zich door de lucht en kunnen terecht komen in de natuur. De bodem krijgt dan te veel voedingsstoffen. Daar kunnen verschillende plantensoorten niet tegen. Deze soorten verdwijnen en daarmee ook de dieren die daarvan leven.
Om te zorgen dat er minder van deze vormen van stikstof in de lucht komen zijn maatregelen nodig. Dan zal het aantal planten en dieren ook weer toenemen. Tegelijkertijd moet er ruimte blijven voor (economische) ontwikkelingen. De Provincie Zeeland werkt aan een duurzame oplossing voor de stikstofproblematiek en herstel van de natuur.
Kijk voor actuele landelijke informatie rondom de aanpak van de stikstofproblematiek op www.aanpakstikstof.nl
Waarom is te veel stikstof slecht voor de natuur?
In het nieuws hoort u regelmatig berichten over het stikstofprobleem in Nederland. Ook in de provincie Zeeland zijn we druk met het oplossen van dit probleem. Tegelijk hoort u misschien ook iemand beweren dat te veel stikstof niet erg is. Hoe zit dat nu precies?
Veel studies tonen aan dat natuur een positieve invloed op ons heeft. Door groen om ons heen voelen we ons beter. Aan een gezonde natuur hoef je niks te doen. Het is een keten. Planten, insecten en dieren leven samen en zijn afhankelijk van elkaar. Door te veel stikstof wordt het natuurlijke evenwicht in de natuur verstoord. Deze verstoring heeft nadelige gevolgen. Enkele van deze gevolgen zijn:
Te veel stikstof zorgt voor meer voeding in de bodem.
Als er te veel stikstof op de grond komt, komen er meer voedingsstoffen in de bodem terecht. Dat is vooral in natuurgebieden een probleem. Planten die van veel voeding houden zoals bramen, brandnetels en gras gaan harder groeien. Dat is niet zo erg maar ze verdringen andere planten. We houden dan op den duur alleen deze soorten planten over.
Planten die juist houden van een voedselarme bodem krijgen te weinig goede mineralen binnen. Doordat ze te veel ‘junk-food’ binnenkrijgen gaan ze dood. Insecten, vlinders en vogels die leven van deze planten verdwijnen dan ook. Het aantal verschillende soorten planten en dieren (de biodiversiteit ) neemt dus af. Onze leefomgeving wordt eentoniger.
Door het verdwijnen van planten- en diersoorten komt ook onze voedselproductie in gevaar. We hebben insecten zoals bijen en vlinders nodig voor de bestuiving van landbouwgewassen.
Door te veel stikstof wordt de grond zuurder.
Als er meer stikstof in de grond komt wordt de bodem zuurder. De structuur van de bodem verandert en er komen bijvoorbeeld giftige metalen los. Door regen komen deze giftige stoffen in de sloten terecht. De planten en dieren die in deze sloten leven gaan dan dood.
Door verzuring van de grond worden planten en bomen ook gevoeliger voor schadelijke schimmels, bacteriën en virussen. Ze worden eerder ziek.
Door te veel stikstof verdwijnen mineralen.
Een te zure bodem kan minder goed mineralen vasthouden. Goede stoffen zoals kalk en magnesium spoelen weg. Insecten hebben kalk nodig om sterke schilden te maken. En slakken gebruiken de kalk voor sterke huisjes. Met minder kalk leven ze minder lang.
Net als mensen hebben vogels ook kalk nodig voor onder andere sterke botten. Als er minder kalk zit in de insecten die vogels eten, krijgen de vogels ook minder kalk binnen. We zien al dat de schalen van eieren die de vogels leggen dunner worden. Ook worden koolmeesjes geboren met gebroken pootjes.
Door te veel stikstof verslechtert de luchtkwaliteit.
Te veel stikstof in de lucht is slecht voor onze gezondheid. Vooral mensen met longklachten en astma hebben er last van.
Status stikstofproblematiek
Nederland is een relatief klein land met veel (economische) activiteiten. In sommige gevallen komt er bij deze activiteiten ook stikstof vrij. De stikstofproblematiek bestaat dan ook al vele jaren. Sinds de jaren negentig is door maatregelen bij fabrieken, de energiesector en in het verkeer de stikstofuitstoot jarenlang omlaag gegaan. Door de afschaffing van het melkquotum in 2015 groeide de veestapel enorm. Daardoor nam de stikstofuitstoot weer toe.
Programma Aanpak Stikstof (PAS) en PAS-melders
Om de Nederlandse natuur te beschermen startte daarom het Programma Aanpak Stikstof (PAS). In dit programma stonden maatregelen om de nadelige gevolgen van stikstof op natuurgebieden te verminderen. Onder dit programma mochten activiteiten met weinig stikstofuitstoot zonder vergunning plaatsvinden. Een melding onder de Wet natuurbescherming (Wnb) was voldoende. De ondernemers hoefden alleen melding te maken van de activiteit. Er werd namelijk vanuit gegaan dat de maatregelen die in de toekomst genomen zouden worden de stikstofuitstoot voldoende zou verminderen.
Op 29 mei 2019 oordeelde de Raad van State dat dit beleid in strijd is met Europese natuurwetgeving. Het PAS werd ongeldig verklaard. Hierdoor zijn de ondernemers die in de tijd van het PAS geen vergunning hebben aangevraagd in een illegale situatie terecht gekomen. Deze groep (agrarische) ondernemers wordt aangeduid als PAS-melders.
In 2022 had Zeeland 56 PAS melders. Deze bevinden zich verspreid over de provincie. Het gaat vooral om agrarische bedrijven. Tussen het Rijk en de Provincies is afgesproken dat het Rijk verantwoordelijk is voor het legaal maken van de situatie. Dit dient uiterlijk in januari 2025 te zijn gebeurd.
Wet stikstofreductie en natuurverbetering (Wsn)
Op 8 juni 2020 brengt de heer Remkes als voorzitter van het Adviescollege Stikstofproblematiek een rapport uit over de aanpak van de stikstof. Om de problemen te helpen oplossen, is op 1 juli 2021 de Wet Stikstofreductie en Natuurverbetering (Wsn) aangenomen. De uitvoering van die Wet gebeurt voor een groot deel op lokaal of regionaal niveau. Daarom ontwierp de overheid de gebiedsgerichte aanpak.
Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG)
In juni 2022 is de startnotitie over het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) uitgekomen. In het NPLG zijn de gebiedsgerichte opgaven en maatregelen voor natuur, stikstof, landbouw, water, bodem en klimaat opgenomen. In deze notitie zijn ook de richtinggevende doelen voor stikstofreductie per gebied weergeven. Voor Zeeland is dat een reductie van 631 ton ammoniak (NH3).