Vervuilde Westerschelde bron van onrust

Een jaar geleden spraken we nog over PFAS als een groep gevaarlijke stoffen die overal in het milieu voorkomt. Maar na onderzoek van Rijkswaterstaat en aangescherpte Europese maatstaven over PFAS en gezondheid, blijkt de Westerschelde een Zeeuwse PFAS-brandhaard te zijn.  Inwoners van Zeeland en het provinciebestuur maken zich grote zorgen.

Dick van der Velde

Het is van groot belang dat de PFAS-lozingen in de Westerschelde en het Kanaal van Gent naar Terneuzen flink teruggebracht worden. Daarvoor zijn met name het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en Rijkswaterstaat aan zet, en  meer nog onze Zuiderburen. Inwoners van Zeeland en de Provincie maken zich zorgen over de aanwezigheid en effecten van PFAS in het milieu. PFAS is een verzamelnaam voor chemische stoffen die het immuunsysteem kunnen aantasten en kanker of leverschade kunnen veroorzaken. Er zijn heel veel PFAS waar nog weinig over bekend is. We weten wel dat veel PFAS niet of nauwelijks afbreken in het milieu en ook niet in het menselijk lichaam.

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) concludeerde vorig jaar dat de blootstelling van mensen aan PFAS in Nederland op dit moment hoger wordt ingeschat dan de Europese grenswaarden. Omdat die waarden gebaseerd zijn op levenslange blootstelling betekent een tijdelijke overschrijding geen acuut gezondheidsrisico. Maar het is wel noodzakelijk om actie te ondernemen om de blootstelling van mensen aan PFAS te verminderen.

Waar vind je PFAS?

 De stoffen uit de PFAS-groep zitten onder meer in water-, vet- en vuilafstotend producten, zoals voedselverpakkingsmaterialen, blusschuim en alledaagse producten als anti-aanbaklagen van pannen en schoenspray. Gedeputeerde Dick van der Velde: “Natuurlijk moeten fabrieken het lozen van schadelijke stoffen zo snel en zo veel mogelijk beperken. Maar we kunnen als consumenten dus ook zelf wat doen. Als wij geen producten meer kopen waar die rotzooi in zit, dan wordt het vanzelf niet meer geproduceerd. Kijk eens in je keukenkastje naar je pannen of naar de waterproofspray voor je schoenen. Als je het niet nodig hebt, koop het dan niet. En als je je pannen vervangt, denk dan vooral ook aan minder schadelijke varianten. Dat kan echt helpen.”

Vlaanderen

Vorige zomer bleek dat een in Antwerpen gevestigd bedrijf (3M) mogelijk illegaal PFAS heeft geloosd en uit de contacten met Vlaanderen is bekend dat er meer bedrijven zijn die PFAS lozen. Uit metingen blijkt dat er sprake is van een sterk verhoogde concentratie PFAS in de Westerschelde. Het is duidelijk dat het grootste deel van de PFAS-verontreiniging via België Zeeland binnenkomt. De Provincie heeft daarom het Rijk gevraagd dit probleem in België aan te kaarten en de coördinatie van de aanpak op zich te nemen. Inmiddels is de Provincie samen met het Rijk en Vlaanderen in gesprek over hoe en wanneer de uitstoot van PFAS teruggedrongen kan worden. Omdat er veel partijen bij betrokken zijn en afstemming daarom de nodige tijd kost, deed de Provincie in januari een verzoek aan het ministerie  om een PFAS-regisseur aan te stellen om dit proces te versnellen. Daarnaast maakt de Provincie zich sterk voor een Europees verbod op niet-essentiële PFAS.

Voedselveiligheidsonderzoek

De Provincie Zeeland heeft opdracht gegeven aan het RIVM om onderzoek te doen naar de voedselveiligheid in de Westerschelde. Er wordt onderzoek gedaan naar PFAS in vis, schaal- en schelpdieren en zeegroenten. Het Rijk neemt de kosten van het onderzoek op zich en vindt het belangrijk gezamenlijk op te trekken in de begeleiding van dat onderzoek. Gedeputeerde Dick van der Velde: “Ik vind dat ook belangrijk, omdat uitspraken over voedselveiligheid in dezen ook door het Rijk zullen moeten worden gedaan. We vinden het belangrijk dat er zo snel mogelijk duidelijkheid komt of er gezondheidsrisico’s spelen als mensen vis, schelpdieren of zeegroenten uit de Westerschelde eten.” De resultaten van het onderzoek worden uiterlijk in april verwacht.

‘Eet geen vis uit Westerschelde’

De GGD Zeeland heeft inmiddels het advies gegeven om geen zelfgevangen vis uit de Westerschelde te eten. Ook zijn er veel vragen over nut en noodzaak van een bevolkingsonderzoek. De GGD heeft daarnaast aangegeven dat het op dit moment nog geen aanleiding ziet voor het uitvoeren van een regionaal bloed- of bevolkingsonderzoek. Eerst wacht het de resultaten van het onderzoek naar de voedselveiligheid, de resultaten van het uitgebreide bloedonderzoek rond Zwijndrecht en de landelijke onderzoeken af, zodat het de doelmatigheid van een regionaal bevolkingsonderzoek beter kan beoordelen.

Hedwigepolder

De hoge concentraties PFAS in de Westerschelde roepen ook vragen op over het onder water zetten van de Hedwigepolder. Daarom heeft de Provincie aan onderzoeksbureau Deltares gevraagd de mogelijke effecten en risico's van PFAS voor ontpoldering in beeld te brengen. Deltares geeft aan dat er geen reden is om af te wijken van de conclusie die Imares (onderdeel van de Universiteit Wageningen) in 2010 al eens trok: de kwaliteit van een nieuw buitendijks natuurgebied zal hetzelfde zijn als van de huidige buitendijkse natuurgebieden.

Op www.zeeland.nl/pfas vindt u meer informatie over dit dossier. Ook lezen wat het RIVM over PFAS schrijft? Kijk dan op www.rivm.nl/pfas.