Cultureel erfgoed: verzorg het goed en geef het een functie
Elza van Liere is inmiddels twee jaar werkzaam bij de Provincie Zeeland. Hoewel ze niet in Zeeland woont, heeft ze een groot hart voor historische gebouwen in de provincie. Tijdens haar werk helpt ze eigenaren met het vinden van een goede (her)bestemming van hun monument. Want door panden een nieuwe functie te geven, blijft erfgoed leven. En daar valt nog een wereld te winnen.
Uit landelijk onderzoek blijkt dat het Zeeuws gebouwd erfgoed er niet goed voor staat. Veel Rijksmonumenten zoals kerken, landhuizen en fabriekspanden zijn in slechte staat. Het in stand houden van monumenten kost tijd en geld. Veel panden staan leeg. Wanneer geen of onvoldoende onderhoud plaatsvindt, lopen de kosten op of gaat erfgoed verloren. “Dat zou natuurlijk enorm zonde zijn”, vertelt Elza. “Cultureel erfgoed draagt bij aan het vormen van een eigen identiteit. Het is wat Zeeland tot Zeeland maakt. Zeeuwen hebben vaak zelf niet in de gaten wat erfgoed voor hen betekent. Daarom is het van belang om ervoor te zorgen dat erfgoed breder gedragen en beter gebruikt wordt. Erfgoed niet verstoppen, maar juist toegankelijk maken zonder dat de kwaliteit verloren gaat.”
Bewustwording
De Provincie verleent subsidies voor restauraties van rijksmonumenten en ziet daarnaast toe op de taken die de gemeenten uitvoeren op het gebied van monumentenzorg en bij ruimtelijke ontwikkelingen. Elza zorgt ervoor dat eigenaren en ondernemers weten waar ze terechtkunnen: “Ik probeer mensen bewust te maken van de mogelijkheden die er zijn. Vroeger dachten we dat het goed was om niet te veel te veranderen aan functies van gebouwen. Maar monumenten gaan pas leven als ze een functie hebben. Op die manier maken we elkaar bewust van al het moois dat Zeeland te bieden heeft.”
Kom met je hulpvraag
Eigenaren, ondernemers, maar ook gemeenten kunnen met hun hulpvraag terecht bij Elza. Want hoe zorg je voor een rendabele onderneming vanuit een historisch waardevolle boerderij? Mag je zomaar alles doen? Hoe maak je historische panden duurzaam , veilig en toegankelijk? Elza brengt vraag en aanbod bij elkaar. Eigenaren worden gekoppeld aan initiatiefnemers en omgekeerd: “Mijn werkzaamheden zijn heel uiteenlopend. Ik help bijvoorbeeld families bij het bedenken van ideeën voor hun erf. Want er zijn zoveel mogelijkheden en veel eigenaren weten niet waar ze moeten beginnen. Soms help ik gemeenten met de vraag of ik mee kan kijken met een subsidieaanvraag van een particulier. Ook help ik ondernemers die bijvoorbeeld op zoek zijn naar een nieuw historisch pand. Ik deel mijn kennis over verduurzaming, financieringsmogelijkheden en bestaande subsidies en regelingen.”
Erfgoedwerkplaatsen
Recent is het bestedingsprogramma cultureel erfgoed vastgesteld door de Provincie. De komende jaren wordt onder andere flink geïnvesteerd in het vernieuwen en toegankelijk maken van erfgoed. Elza: “De extra middelen die beschikbaar komen laten zien dat we erfgoed in Zeeland serieus nemen. Er is zoveel mogelijk. Zo werk ik bijvoorbeeld samen met verschillende Zeeuwse onderwijsinstellingen aan een plan om erfgoedwerkplaatsen van de grond te krijgen. Dit moet een plek worden waar iets te zien is voor bezoekers en tegelijk een plek waar studenten aan de slag kunnen. We denken nu bijvoorbeeld aan bijzondere landbouwmachines en oude ambachten die weer tot leven worden gebracht. Het zou helemaal mooi zijn als je er ook nog wat lekkers kunt eten en drinken.”
Kortom: een nieuwe manier van werken is nodig om meer voor elkaar te krijgen. Naar de mensen toe gaan en verhalen aanhoren: “Het liefst ontmoet ik mensen fysiek. Want op die manier weet ik het beste hoe ik kan helpen. Ik heb zelf de afgelopen jaren ook veel geleerd. Het oude benutten is soms veel logischer dan nieuw bouwen. Historische panden zijn vaak gelegen op strategische plekken. Daar dacht men vroeger al over na. We kunnen veel leren van onze geschiedenis. Hoe mooi is het dat we dit kunnen doorgeven aan volgende generaties?”
Mooie voorbeelden
Een boerderij uit 1823 uit Kamperland waarvan de karakteristieke zwart geteerde houten schuur is omgebouwd tot evenementenlocatie, het kerkhotel in Biervliet, de Oostkerk in Middelburg als concertzaal, de Grote Kerk in Veere als expositieruimte: het zijn allemaal voorbeelden van gezichtsbepalende Zeeuwse gebouwen die een nieuwe bestemming kregen. Zo zijn er in Zeeland nog talloze monumentale boerderijen, kerken en fabrieken die behouden kunnen blijven voor de toekomst door ze een nieuwe reden van bestaan te geven.
