Verhalen uit de Zeeuwse grond
Ruim anderhalf jaar geleden zag Ludo Snijders dat de Provincie een archeoloog zocht. Hij besloot gelijk te schrijven. Nu is Ludo provinciaal archeoloog en vertelt hij over zijn werk.
Zeeland is archeologisch gezien een interessant gebied vanwege het water en de Zeeuwse klei. De Zeeuwse klei bewaart namelijk sommige dingen heel goed. En er ligt nog veel Zeeuwse geschiedenis in zee. Ludo valt gelijk met de deur in huis: “We zoeken nu naar een Romeinse militaire haven bij Oranjezon in Vrouwenpolder. Al eeuwen spoelt er geregeld materiaal aan van vindplaatsen die in zee zijn verdwenen. Dan heb ik het bijvoorbeeld over Romeinse dakpannen met stempels erop en onderdelen van de vloer- en muurverwarming. Dat betekent dat er flinke gebouwen zouden kunnen hebben gestaan met een serieuze fundering. Ook worden er veel scherven gevonden van Romeins aardewerk. Op basis van de aangespoelde voorwerpen hopen we gerichter in het water te zoeken naar deze haven. Het leuke is dat we inwoners nodig hebben voor dit soort grote ontdekkingen. We noemen dit ook wel citizens science of burgerwetenschap; hulp van geïnteresseerd publiek. Er zijn mensen die iedere dag een rondje lopen op het strand in Vrouwenpolder. Ze weten waar ze naar moeten kijken en herkennen de aangespoelde voorwerpen. Op die manier vergaren we veel informatie. Het zijn nu nog allemaal losse puzzelstukjes, waarvan we uiteraard graag willen dat ze in elkaar gaan vallen.”
Poort naar de wereld
En het is juist dit, de vertaalslag naar de buitenwereld toe, wat hem zo aantrekt aan zijn werk als provinciaal archeoloog. “Hoe zorgen we ervoor dat de inwoners van Zeeland meer te weten komen over de geschiedenis van de provincie waar ze wonen? De meesten van ons kennen het verhaal van de VOC-tijd in Middelburg of Vlissingen, maar dat er ook Romeinen en Vikingen hebben geleefd in Zeeland is onbekender. Terwijl deze kennis juist zo belangrijk is voor onze identiteit en het kan verklaren waarom de dingen zijn zoals ze zijn. Steden en dorpen als Domburg, Middelburg, Burgh en Souburg zijn ontstaan rondom de forten die gebouwd werden als verdediging tegen de Vikingen. Je kan de ronde forten vaak nog duidelijk terug zien in het stratenpatroon.
Ik hoop dat we wat meer terugkijken naar het verleden om ervan te leren. Leren over wie we zijn en waarom we zo zijn geworden. Waarom wordt Zeeland zo vaak beschouwd als een uithoek terwijl het als maritieme regio eeuwenlang van wereldbelang is geweest? En kunnen we dit verleden gebruiken om onszelf op een goede manier in de schijnwerpers te zetten?”
“Archeologie is het vertellen van een verhaal over mensen van vroeger, gebaseerd op de fysieke resten die zij in de bodem hebben achtergelaten.”
De betekenis van ‘archeologie’ volgens Ludo
Erfgoed is van iedereen
Een ander onderdeel dat zijn werk zo aantrekkelijk maakt, is het feit dat de Provincie eigenaar is van de voorwerpen die tijdens officiële opgravingen worden gevonden. En dat gebeurt zeer regelmatig. Iedere keer als er een schep in de grond gaat, is Ludo in potentie betrokken. Zoals bij de ontwikkeling van nieuwe natuur, infrastructuur (wegen) en andere bouwactiviteiten. In negen van de tien gevallen is de gemeente overigens bevoegd gezag . De lijntjes zijn kort met de archeologen van de gemeenten, dus dat is goed geregeld. De Provincie is verantwoordelijk voor het laten zien van de opgravingen aan een breder publiek, wat het zijn en welke betekenis ze hebben. En dat proberen we te doen vanuit het Zeeuws Archeologisch Depot in Middelburg, samen met Erfgoed Zeeland. “Erfgoed is van iedereen, niet alleen voor de expert. We moeten het verhaal van Zeeland vertellen. Pas dan kun je de diepere betekenis van grote vondsten en bestaand erfgoed echt goed begrijpen. Daar zijn we bijvoorbeeld mee bezig via onze Uitvoeringsagenda Erfgoed.”
Speuren naar archeologische objecten
Voor de toekomst zou Ludo veel meer willen doen met satellietbeelden, zoals ze in Gelderland en Utrecht hebben gedaan in het project Erfgoed Gezocht. “Burgerwetenschappers hebben in deze provincies thuis vanachter hun computer via speciale hoogtekaarten gespeurd naar archeologische objecten. Op die manier zijn er grafheuvels en nieuwe structuren in de grond gevonden. Dat vind ik een leuke manier om het publiek te betrekken bij de geschiedenis en de identiteit van de plek waar ze wonen. Dat kan hier ook. Als het lang droog is geweest, zijn er verkleuringen en vormen in het landschap te zien. Dat kunnen aanwijzingen zijn voor archeologische resten. Ideeën genoeg!”, zegt hij met een glimlach.
De twee archeologische zomertips van Ludo
- Breng een bezoek aan het nieuwe Museum Cultuurforum Aardenburg. Naast het museum staat de Sint-Baafskerk, de oudste kerk van Zeeland. “Als je het archeologische verhaal van Aardenburg kent, begrijp je ook beter waarom Aardenburg een fort had en de omvang van de Sint-Baafskerk zo fors is. Aardenburg was namelijk ooit een grotere stad dan Amsterdam.”
- Geniet ook eens van de duinen bij Westenschouwen. Je loopt hier over het grootste archeologisch rijksmonument van Nederland. Niet dat je daar heel veel van merkt. Een pakket aan prehistorische en historische landschappen ligt letterlijk onder je voeten, waar al duizenden jaren mensen hebben gewoond.